Page 12 - 2024 kpss dil bilgisi çalışma yaprakları data

EDATLAR (İLGEÇLER) - ÜNLEMLER KPSS

EDATLAR (İLGEÇLER) ÜNLEMLER

• Tek başlarına bir anlamı olmayan ancak cümle içeri- • “Korku, sevinç, şaşkınlık, acıma, kızgınlık” gibi duygu-
sinde bir anlam ifade eden, sözcükler ve sözcük grup- ları anlatmaya yarayan sözcüklere ünlem denir.
ları arasında anlam ilgisi kurmakla görevli sözcük türle- Ünlem Belirten Bazı İfadeler:
rine edat (ilgeç) denir. • aa, ee, oo, ah, ey, of, uf, ah, ha, be, hah, hay, hey, vah,
• “Gibi, kadar, için, göre, üzere, rağmen, ancak, yalnız, vay, pöh, püf, hop, tuh, tüh, yuh, yuha, aman, hişt, ayol,
ile, başka, karşı” gibi sözcükler, sözcük hâlindeki edat- yahu, haydi, eyvah, bravo, aferin, yazık, hoppala vb.
lara; “-e doğru, -e kadar, -den önce, -den sonra, -e Örnek:
göre” gibi ifadeler de eklerle öbekleşen edatlara örnek › Tüh, yine geç kaldım!
verilebilir.
El çocuğu düğüne getirmiş. (Anlam bozulur.) YAYINLARI
Edatların Özellikleri: › Ay, ne de tatlı bir çocuk!
› Vah yavrum, nasıl da üzülmüş!
• Edatlar, cümlelere farklı anlamlar katar.
Örnek: • Duygu belirten ifadelerin dışında seslenme (hitap),
› Hayati, aslan gibi çocuktu. (Benzerlik) emir ve uyarı bildiren sözcükler de ünlem türündedir.
› Sabaha doğru eve geldi. (Zaman) Örnek:
› Bu ev ona göre daha ucuz. (Karşılaştırma) › Hey! Nereye gidiyorsun? (Seslenme)
› Eşyaları kamyon ile taşıdık. (Araç) › Dikkat! Ayı çıkabilir. (Uyarı)
› Dur, bir adım bile atma! (Emir)
• Edatlar, cümleler arasında farklı anlam ilgileri kurar. › Arkadaşlar, buraya bakın! (Hitap)
Örnek:
› Seni görmek için geldim. (Amaç-sonuç) • Ünlemler de edatlar gibi cümlelere farklı anlamlar katar.
› Geri vermek üzere onu aldı. (Koşul-sonuç) Örnek:
› Çalışmadığı için sınavı kötü geçmiş. (Sebep-sonuç) › Ah, ne güzel günlerimiz geçti orada. (Özlem)
› Yaşasın, okullar açılacakmış! (Sevinç)
• Edatlar cümleden çıkarıldıklarında genellikle cümlenin
anlamında bir bozulma meydana gelir. › Eyvah! Üst katta yangın çıkmış. (Telaş)
Örnek: › Vah arkadaşım, nasıl da sarardın! (Acıma)
› El kadar çocuğu düğüne getirmiş.
{ Not: Ünlemlerden hemen sonra ya da ünlem bulu-
nan cümlelerin sonunda ünlem işareti (!) kullanılır.

{ Not: “mi” soru eki de edat türünde bir sözcüktür ve
eklendiği cümlelere “soru, pekiştirme, rica, koşul” gibi Soru:
anlamlar katar. DATA I. Aa, sen çok oldun ama!
II. Eyvah, çocuk sınava yetişemeyecek!

Soru: Bir edat bir adla öbekleşerek sıfat görevi üstle- III. Aman, ne de güzel şey!
nebilir. IV. Oh, sonunda içimi döktüm!
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yukarıdaki açıklamaya V. Hey! Ne arıyorsun orada?
uygun bir edat kullanılmıştır? Aşağıdakilerden hangisi bu cümlelerde yer alan ünlem-

A) Sen de en az onun kadar hatalısın. lerin cümlelere kattığı anlamlardan biri değildir?
B) Korktuğu için içeri giremiyordu. A) Rahatlama B) Telaşlanma C) Hoşnutsuzluk
C) Dedemin pamuk gibi elleri vardı. D) Kızgınlık E) Seslenme
D) Sebze toplama işi bitmek üzereydi. Çözüm: Cümlelerdeki ünlemler ve ünlemlerin karşıla-
E) Bu bilgilere göre soruda bir hata yok. dıkları anlamlar şöyledir:
I numaralı cümle (Aa) → Kızgınlık
Çözüm: C seçeneğinde kullanılan “gibi” ifadesi edat
türünde bir sözcüktür. Bu sözcük “pamuk” sözcüğüyle II numaralı cümle (Eyvah) → Telaşlanma
öbekleşerek “elleri” sözcüğünü nitelemiştir. III numaralı cümle (Aman) → Beğenme
Dedemin pamuk gibi elleri vardı. (gibi → edat) IV numaralı cümle (Oh) → Rahatlama
sıfat V numaralı cümle (Hey) → Seslenme

57