Page 282 - 9. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI

3. Tema: Sürdürülebilirlik

NANOP
NANOPARÇACIKLAR VE EKOLOJIK ARÇACIKLAR VE EKOLOJIK • Nanoparçacık sentezi genellikle yukarıdan aşağıya (fiziksel
sentez) ve aşağıdan yukarıya (kimyasal ve biyolojik sentez)
SÜRDÜRÜLEBILIRLIK ILIRLIK
SÜRDÜRÜLEB
olmak üzere iki şekilde yapılmaktadır�
METAL NANOPARÇACIKLAR › Yukarıdan aşağıya yaklaşımında enerji kullanılarak
• Nano, bir fiziksel büyüklüğün milyarda biri anlamına gelir� yığınlar fiziksel sentez yöntemleriyle nanoboyuta

Bir nanometre (nm), metrenin milyarda birine eşit birimdir� ayrılır� Grafikten elektrik enerjisi kullanılarak grafen
(1 nm = 10 -9 m) (nanoparçacık) eldesi bu yaklaşıma örnek verilebilir�
• Nanoteknoloji, 1 ile 100 nm aralığında çalışılarak geliştiril- › Aşağıdan yukarıya yaklaşımında atomik veya moleküler

miş fiziksel, kimyasal ve biyolojik özelliklere sahip yapıların boyuttaki malzemeler, kimyasal ve biyolojik sentez
EDİTÖR YAYINLARI
ortaya çıkarılmasıdır� yöntemleri ile tepkimeye sokularak nanoparçacık
• Nanoteknoloji, kimya biliminin katkısı ile gelişen bir malze- oluşturulur�
me bilimidir� • Fiziksel ve kimyasal sentez yöntemlerinde nanoparçacık
• Nanoparçacık (NP), 1 - 100 nm çapındaki atomik veya mo- eldesi için kullanılan kimyasalların ekonomik olmadığı çev-
leküler parçacıklardır� re için risk taşıdığı bilinmektedir� Bu nedenle nanoparçacık
• Metal nanoparçacıklar (metal NP), 1 ile 100 nm arasında sentezinde daha ekonomik ve çevre dostu biyolojik yön-
değişen genellikle kolloidal nanoparçacıklardır� temler (yeşil sentez) tercih edilmektedir�
• Nanoparçacıklar; malzeme, elektronik, kozmetik, gıda, tıp, • Yeşil sentez için mikroorganizmalar (bakteri, mantar), bitki

tekstil, biyoteknoloji gibi alanlarda kullanılır� özleri (bitkinin kök, gövde, yaprak ve çiçek kısımları) ve ev-
• Nanoteknoloji ve nanoparçacıkların kullanım alanları aşa- sel atıklar kullanılmaktadır�

ğıda verilmiştir�
YEŞIL KIMYANIN ATIK ÖNLEME ILKESI
› Ayna ve camların nanoparçacık içeren ince filmlerle • Yeşil kimya uygulamalarına rehberlik edecek ilkeler aşağı-
kaplanarak net bir görüntü sağlanması daki şekilde belirlenmiştir�
› Islanmayan, kir tutmayan, kendini temizleyen, renk Atık Önleme: Kimyasal bir süreç sonunda atık oluşumunun
değiştiren, sıcaklığa duyarlı ve antibakteriyel tekstil en aza indirilmesi ve/veya engellenmesidir�
ürünlerinin üretimi Atom Ekonomisi: Kimyasal bir tepkimede ham maddenin
› Tıpta görüntüleme amaçlı renk değiştiren kuantum nokta daha verimli kullanılması, daha az yan ürün oluşturulması ve
parçacıklarının kullanımı reaktiflerin ne kadarının ürüne dönüştüğünün kontrol edilme-
sidir�
› Kanser hücrelerinin tespiti ve tedavisi için metal
nanoparçacıklarının kullanılması Daha Az Tehlikeli Kimyasal Sentez: Insanlara ve çevreye
çok az veya hiç zararı olmayan maddelerin kullanımı ve üreti-
› Damar içine oksijen taşıyan, tümörlü hücreleri etkisiz
mi için sentez yollarının geliştirilmesidir�
hale getiren ve diş temizliği yapan nanoparçacıklı
robotların geliştirilmesi Daha Güvenli Kimyasalların Tasarımı: Toksik özelliklerini
en az seviyeye indirilerek güvenli kimyasalların tasarlanma-
› Ilaçların sentetik nanoçip organlarda denenmesi
sıdır�
etkinliğinin belirlenmesi gibi nanoteknolojik ürünlerin
Daha Güvenli Çözücüler ve Yardımcı Maddeler: Çözücüle-
tasarlanması
rin ve yardımcı malzemelerin gerekmedikçe kullanılmaması,
› Nanoboyuttaki nesneler taramalı elektron mikroskobu
gerektiğinde çok az miktarda kullanılmasıdır�
(SEM) ile görüntülenebilir�
Enerji Verimliliği İçin Tasarım: Enerji verimliliği için daha az
• Bir parçacık nanoboyuta indirildiğinde yüzey alanı / hacim atık ve daha çok tasarruf sağlanması, kimyasal tepkimelerin

oranı artar� Bu artış maddenin fiziksel (renk, iletkenlik) ve ortam koşullarında gerçekleştirilmesidir�
kimyasal (bağ yapısı, reaktiflik) özelliklerinin değişmesinde Yenilenebilir Ham Maddelerin Kullanımı: Kimyasal süreçte
etkilidir� kullanılcak ham maddelerin sürdürülebilir olmasıdır�

282 Kimya