Page 169 - 9. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI

2. Tema: Anlam Arayışı

ANI • Yazarın unutulmasını istemediği gerçekleri kalıcı kılar.

• Kişilerin başından geçen ya da yaşadıkları dönemde şahit ol- • Tarihsel gerçeklerin öğrenilmesine yardımcı olduğu için
dukları olayları, üzerinden belli bir zaman geçtikten sonra bazı anılar tarihçilere ışık tutar.
yazıya aktarmalarıyla oluşan edebî türe “anı” denir. Anılar- • Yazar; hafızasında iz bırakan, kendince önemli olan bir
da anlatılanlar, yazar tarafından yaşanmış ve gözlemlen-
miş olaylar olduğundan anı metinleri en gerçekçi yazı türü olayı okuyucuya anlatarak okuyucunun da aynı duyguları
olarak kabul edilir. yaşamasını amaçlar.
• Edebiyat dünyasının en yaygın türlerinden olan anıların • Olaylar; objektif, tarafsız bir yaklaşımla yansıtılır. Ancak
önde gelen özelliği, yazarının hayatının belli bir kesitini bazı anılarda objektifliğin kaybolduğu, izlenime dayalı yo-
kullanılır. EDİTÖR YAYINLARI
alması ve çok daha sonraları bunları yazıya aktarmasıdır. rumların yer aldığı görülür.
Bu bakımdan anılar tarihî gerçeklerin ortaya çıkarılmasına, • Anılar aynı zamanda roman ve hikâyelere kaynaklık ede-
daha net hâle getirilmesine katkı sağlayan edebî ürünlerdir. bilir.
Ancak bu özelliğinden dolayı anıları tarih kitabı gibi de de-
ğerlendirmemek gerekir. • Peyami Safa’nın Dokuzuncu Hariciye Koğuşu adlı romanı
• Anı, yıllar önce yaşanmış olayların şimdiki zamanda ve yeni ve Orhan Kemal’in Sağ İç adlı hikâyesi anılardan yararlanı-
larak oluşturulmuştur.
bir bakış açısıyla kaleme alınmasıdır. Anı yazarı, yıllar önce
yaşanmış bir olayı bütün ayrıntılarıyla hatırlayamamış ola- • Anı yazımında dikkat edilecek önemli noktalarla ilgili şun-
bilir; olayla ilgisi olan insanlara zarar vermemek için bazı ları söyleyebiliriz:
ayrıntıları bilerek atlamış olabilir. Bu açıdan bakıldığında,
anı türünde yazılmış tüm eserleri bilimsel niteliği olan veya \ Konu, ilgi çekici olmalıdır. Yazarken olabildiğince duygusal-
lıktan uzak kalınmalı ve gerçekçi olunmalıdır.
tarihe ışık tutan bir belge olarak kabul etmek doğru olmaz.
\ İyi hatırlanmayan olaylar, bilgiler yazıya alınmamalıdır.
• Anılar ele alınan konunun mahiyetine göre olay merkezli Abartılı anlatımdan sakınılmalıdır.
anılar ve kişi merkezli anılar olmak üzere iki başlıkta ince-
lenebilir.
Anı Türünün Tarihsel Gelişimi
• Olay merkezli anılarda yazar yaşadığı ya da tanık olduğu
bir olayı anlatırken kişi merkezli anılarda yazar bir olaydan • Batıda çok yaygın bir tür olup ilk örneği, eski Yunan sanat-
ziyade kendi hayatında önemli olan bir kişiyi anlatır. çısı Ksenophon’un “Anabasis” adlı eseriyle verilmiştir.
• Diğer anı eserleri: J. J. Rouseau’nun İtiraflar, Goethe’nin
Anı Türünün Özellikleri: Şiir ve Gerçek, Victor Hugo’nun Gördükleri, Tolstoy’ un İti-

• Anılar; yaşanmakta olanı değil, yaşanmış olanı konu edinir. rafları…

• Öğreticilik amaçlandığı için açık, sade ve anlaşılır bir dil • Bizde yedinci yüzyıla ait Göktürk Yazıtları bu türün ilk ör-
nekleri sayılmaktadır. Babür Şah’ın yazdığı Babürname,
Ebul Gazi Bahadır Han’ın yazdığı Şecere-i Türk, Katip Çe-
• Anılar hem bireysel hem de sosyal olaylarla ilgili bilgi veren lebinin Naima’sı bu türün önemli örnekleridir.
metinlerdir. • Eski edebiyatta anı özelliği taşıyan Vakayinameler, gaza-

• Anı yazarları yer yer belgelerden ve fotoğraflardan yarar- vatnameler, sefaretnameler bu türün örnekleri sayılmakta-
lanabilir. dır.
• Birinci tekil şahıslı (ben) anlatım görülür. • Türk edebiyatındaki diğer örnekleri: Ziya paşa – Defter-i
Amal; Muallim Naci – Ömer’in Çocukluğu; Ahmet Rasim
• Olayların anlatımında kronolojik bir sıra takip edilir. – Eşkal-i Zaman, Falaka; Halit Ziya – Kırk Yıl; Yakup Kad-
• Dil göndergesel ve heyecana bağlı işlevde kullanılır. ri – Zoraki Diplomat; Falih Rıfkı Atay – Çankaya; Halide
Edip – Türk’ün Ateşle İmtihanı; Yahya Kemal – Çocuklu-
• Açıklayıcı, öyküleyici ve betimleyici anlatımlardan yararla- ğum, Gençliğim; Ahmet Hamdi Tanpınar – Kerkük Anıları;
nılır. Halikarnas Balıkçısı – Mavi Sürgün…

Türk Dili ve Edebiyatı 169