Page 11 - 2024 KPSS COĞRAFYA KONU ANLATIMLI - DATA YAYINLARI
P. 11
TÜRKİYE’DE MADENCİLİK, BÖLÜM
ENERJİ KAYNAKLARI VE SANAYİ 6
TÜRKİYE’DE MADENCİLİK
● Yer kabuğunda çeşitli iç ve dış doğal etkenlerle oluşan, ekonomik yönden değer taşıyan, mineral bileşimlerine maden
denir. Tektonik, volkanik ve metamorfik olaylar kayaçların yapılarındaki mineralleri etkileyerek maden yataklarını oluş-
turur.
● Maden ocaklarından, toprak ve başka madenlerle karışık olarak çıkartılan maden cevherlerine
tüvenan cevher denir.
● Maden cevheri içindeki saf metal oranına tenör denir. Maden cevherinin yer altındaki
DATA YAYINLARI
miktarına ise rezerv denir.
Türkiye maden yatakları ve çeşidi açısından çok zen-
gindir� Arazinin çeşitli jeolojik dönemlerde oluşması oro- 1963 yılında enerji ve madencilikle ilgili politikaları oluş-
jenik hareketler, volkanizma ve metamorfizma maden turmak, uygulamaları denetlemek ve yönlendirmek
çeşidinin çok olmasında etkilidir� amacıyla Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı kurulmuş-
tur� Günümüzde de bu bakanlık aynı işlevini sürdürmek-
tedir�
Bütün madenlerimiz henüz yeterince işletmeye konul-
mamıştır� Çıkarılan madenlerimiz hem iç piyasaya veril-
mekte hem de ham madde olarak ihraç edilmektedir� Madenlerin dışarıya işlenmeden ham olarak satılması
o ülkenin sanayileşmediğini gösterir� Genelde gelişmiş
ülkeler dışarıdan işlenmemiş madenler alırken az geliş-
miş ülkeler dışarıya ham madenler satarlar�
Cumhuriyet’in ilanından sonra kurulan Maden Tetkik ve
Arama (MTA) Enstitüsü ve Sümerbank ile birlikte Türki-
ye’de madencilik sistemli bir şekilde ilerletilmeye başla-
mıştır� Bir madenin işletilebilmesi için; rezervinin fazla, tenör
oranının yüksek, kullanım alanının geniş, ulaşım koşul-
larının iyi, teknoloji ve sermayenin uygun olması gerekir�
Bu kuruluş, arama çalışmaları gerçekleştirirken yine
Cumhuriyet Dönemi’nde kurulan ETİBANK, işletme ve
pazarlama işlerini yürütmeye başlamıştır� Madenler iki şekilde işletilebilirler:
Yerüstü İşletmeciliği (Açık İşletme Yöntemi): Madenin
direkt olarak yeryüzüne çıkarılıp alındığı işletmelerdir�
1954 yılında Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO) Yeraltı İşletmeciliği (Kapalı İşletme Yöntemi): Yer şekille-
kurularak devlet adına petrol arama, üretim ve arıtma rinin engebeli ve eğimin fazla olduğu alanlarla uygula-
görevlerine başlanmıştır� nan işletme çeşididir�
• Şaft işletmeciliği: Çeşitli büyüklükte kuyuların açı-
larak derinlerde yer alan madenlerin çıkarımında
uygulanan sistemdir�
1957 yılında Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu (TKİ)
kurulmuş ve o zamana kadar ETİBANK tarafından yürü- • Drift İşletmeciliği: Dağlık ve engebeli alanlarda tünel-
tülen taş kömürü ve linyit üretim görevi bu kuruluşa dev- ler ve galeriler açılarak madenlerin çıkarımında
redilmiştir� uygulanan sistemdir�
Data Yayınları / KPSS Coğrafya 123