Page 6 - 2024 KPSS COĞRAFYA KONU ANLATIMLI - DATA YAYINLARI

TÜRKİYE’NİN COĞRAFİ BÖLÜM

KONUMU 1

COĞRAFİ KONUM

Dünya üzerinde bir yerin Ekvator’a, başlangıç meridyenine ve coğrafi unsurlara göre belirlenen konumuna o yerin coğrafi konumu
denir. Coğrafi konum; matematik ve özel konum olmak üzere ikiye ayrılır.
MATEMATİK (MUTLAK) KONUM

● Bir yerin Ekvator’a ve başlangıç meridyenine göre konumudur. Matematik konum; enlemler ve boylamlar yardımıyla belirlenir.

Paralel 90°
DATA YAYINLARI
75°
Dünya üzerinde Ekvator’a paralel 10 aralıklarla çizildiği varsayılan çember- 60°
lerin her birine paralel denir�
45°
● Başlangıç paraleli ve en geniş paralel dairesi Ekvator’dur� Ekvator’un 30°
derecesi 0’dır� Ekvator’dan uzaklaştıkça paralel dereceleri artar� Kuzey Paralelleri
15°
● Ekvator, Dünya yüzeyini kuzey ve güney olmak üzere iki eş parçaya ayırır�
Ekvator’un kuzeyine Kuzey Yarım Küre, güneyine Güney Yarım Küre denir� 0°
● Kuzey Yarım Küre’de 90, Güney Yarım Küre’de 90 tane olmak üzere top- 15° Ekvator
lam 180 adet paralel dairesi bulunur�
30°
● Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe paralel boyları kısalır� Güney Paralelleri
45°
● Ardışık iki paralel arası mesafe her yerde 111 km’dir�

Enlem Enleme bağlı olarak iklimin değişmesi sonucu
Bir noktanın Ekvator’a olan uzaklığının açı cinsinden değerine Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe aşağı-
enlem denir� Enlem derece (°), dakika ('), saniye (") cinsinden ifade daki özellikler de değişmektedir:
edilir� Örneğin; 380 40' 59" gibi� ● Bitki örtüsü
• Güneş ışınlarının düşme açısına bağlı olarak sıcaklık kutuplara ● Nüfus ve yerleşme
doğru gidildikçe azalır�
● Yetiştirilen tarım ürünleri
• Güneş ışınlarının geliş açısı Ekvator’dan kutuplara doğru küçü-
lür� ● Ekonomik faaliyetler
• Çizgisel dönüş hızı Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe ● Akarsu rejimleri
azalır� ● Deniz suyunun sıcaklık ve tuzluluğu
• Tan (doğuş) ve gurup (batış) süreleri Ekvator’dan kutuplara ● Tarım, orman ve yerleşmenin üst sınırı
gidildikçe uzar� ● Kalıcı kar alt sınırı
• Yer çekimi Ekvator’dan kutuplara gidildikçe artar�
• Gece ve gündüz süreleri Ekvator’dan kutuplara doğru gidil-
dikçe artar� Aynı enlem ya da paralel üzerinde bulunan nok-
• Cisimlerin gölge boyları Ekvator’dan kutuplara gidildikçe uzar� taların;
• Güneş ışınlarının atmosferde aldığı yol ve tutulma oranı Ekva- ● Ekvator’a uzaklıkları
tor’dan kutuplara gidildikçe artar� ● Yer çekimleri
• Güneş ışınlarının geliş açısına bağlı olarak farklı iklim kuşak- ● Çizgisel hızları
ları oluşur� ● Gölge boyları ve yönleri
• Ekvator ile (0°) dönenceler (23°27') arasında kalan enlemlere ● Güneş ışınlarını alma açıları
alçak enlemler, dönenceler ile kutup daireleri (66°33') arasında
kalan enlemlere orta enlemler, kutup daireleri ile kutup nokta- ● Gece ve gündüz süreleri
ları (90°) arasında kalan enlemlere de yüksek enlemler denir� ● Güneşin doğuş ve batış süreleri aynıdır�

Data Yayınları / KPSS Coğrafya 5