Page 37 - MİMAR ve MÜHENDİSİN İNŞAAT EL KİTABI BORDO KİTAP - DATA YAYINLARI

CEE: BORDO KİTAP 437
Az katlı yapılar için, perde duvarlı betonarme
31 yapım maliyeti çerçeve sistem ile
binalarda
karşılaştırıldığında daha yüksek olması ve çerçeve
sisteme göre sünekliğinin daha düşük olması perdeli
sistemlerin zayıf tarafı olarak belirtilmektedir. Bunun
yanı sıra perdeli sistemlerin deprem yükü altında
elastik enerji tüketimi çerçeveye göre daha yüksektir.
Yatay yükler altında düşey taşıyıcıların ön
BETONARME PERDELER boyutlandırması, taşıyıcı sistem tasarımının ilk
adımıdır. U.Ersoy’un deprem yükleri altında betonarme
yapılar için önerdiği ön tasarım yöntemi, birinci ve ikinci
deprem bölgelerinde bulunan 2-8 katlı konut ve işyeri
DATA YAYINLARI
amaçlı yapıların eleman boyutlandırması için
geliştirilmiştir. Şiddetli bir depremde can kaybını
önlemek amacı ile geliştirilen yöntemde, boyutlama ve
detaylandırma ile ilgili minimum koşullar esas
alınmıştır. Perde ve çerçeve sistemde, taban kesme
kuvvetinin %50’sinin çerçeve tarafından taşınması,
perdelerin ise çerçevenin katkısını gözetmeksizin yatay
yükün tümünü taşıyabilecek şekilde boyutlanması
öngörülmüştür.
Elastik enerji tüketme güçleri salt çerçeveli yapılara
göre önemli miktarda yüksek olup, plastik enerji
tüketme güçleri aynı düzeyde yüksek değildir.
Betonarme perdeler, planda uzun kenarının Çerçeveli yapılara göre süneklikleri daha az olan perde
kalınlığına oranı en az 5 olan (tercihen 7), genellikle duvarlarının hafif ve orta şiddetli depremlerde yatay
yükseklikleri 25 metreyi geçen yapıların rijitlik ve ötelenmeleri çok sınırlı olmaktadır. Yapı içindeki
dayanımlarını attırmak dolayısıyla da yanal yer eşyalarda ve taşıyıcı olmayan yapı elemanlarında
değiştirmelerini sınırlandırmak amacıyla kullanılan, hemen hemen hiç hasar olmaması; müze, hastane,
temele ankastre ya da yarı ankastre olarak oturan telefon santrali, okul gibi önemli yapıların salt perde
konsol şeklinde çalışan rijitlikleri yüksek, çerçevelerin duvarlı tasarlanmasını gerektirmektedir.
aksine bağıl yer değiştirmeleri üst kata doğru giderek Perde uygulamasında dikkat edilmesi gereken
artan düşey taşıyıcı elemanlardır. Boşluksuz ya da hususlardan bazıları şunlardır.
boşluklu tasarlanabilen perdeler farklı geometrideki • Betonarme taşıyıcı perde duvar kalınlığı, perde
kesitlere sahip olabilirler. yüksekliğinin 1/20’sinden ya da 15 cm az olamaz.
Perdelerin kesit alanları ve eğilme rijitlikleri yapı Güvenirliği hesapla gösterilmiyor ise bu minimum
üzerindeki yatay yükün önemli bölümünü taşımakla kalınlık 10 m perde yüksekliği için alınmalıdır. Daha
birlikte kat yer değiştirmelerinin ve ikinci mertebe yüksek perdelerde aşağı doğru her 6 m ek
etkilerinin sınırlandırılması açısından özellikle çok katlı yükseklik için minimum kalınlık ortalama 2 cm
yapılarda kullanımı kaçınılmaz olmaktadır. Kolon ve artırılmalıdır.
kirişlerden oluşan moment aktaran çerçeveler • Perde duvarların minimum donatı alanı, As≥0.0025
ülkemizdeki en yaygın taşıyıcı sistem türüdür. Ancak AGövde olmalıdır.
deprem riskinin yüksek olduğu bölgelerde bina • Donatı aralığı ≤ 1.5t (300 mm) olmalıdır.
2
yüksekliğinin artışı ile betonarme çerçevelerde rijitliğin • Çiroz ise 1 m ’de kritik bölgede 10 adet, kritik
ve dayanımın artırılması ve göreli kat ötelemelerinin olmayan bölgelerde ise en az 4 adet kullanılmalıdır.
belirtilen sınırlar altında tutulabilmesi için perdeye • Uç bölgelerde düşey donatı miktarı;

gereksinim duyulmaktadır. o Kritik bölgelerde Ast ≥ 0.002 bw ℓw ≥ 4Φ14

Perde ve çerçevelerin yatay yükler altındaki o Kritik bölge dışında Ast ≥ 0.001 bw ℓw ≥ 4Φ14
yerdeğiştirmeleri karşılaştırıldığında perdenin düşey bir alınmalıdır.
konsol kirişe benzer şekilde şekil değiştirdiği ve en • Uç bölgede yanal donatı miktarı;
büyük göreli kat ötelemesinin en üst katta; çerçeve o Donatı çapı ≥ 8 mm, etriye kolu-çiroz arası
sistemde ise en büyük değerin genellikle alt katlarda mesafe a ≥ 25Φetriye-çiroz
meydana geldiği gözlemlenmiştir. Çerçeve ve • Kritik Bölgede: Kolon sarılma bölgesi etriyesinin en
perdelerin birlikte kullanıldığı sistemlerde yapıya az 2/3; 50mm ≤ s ≤ bw/2 ve 100 mm olmalıdır.
etkiyen yatay yükün alt katlarda perde; üst katlarda ise • Kritik Bölge Dışında: s≤bw ve 200 mm olmalıdır.
çerçeve tarafından taşındığı belirtilmektedir.