Page 31 - MİMAR ve MÜHENDİSİN İNŞAAT EL KİTABI BORDO KİTAP - DATA YAYINLARI

CEE: BORDO KİTAP 371
belirlendikten sonra hesaplarda kullanılacak zemin
25
emniyet gerilmesi (zem) aşağıdaki Tablo 1’den alınır.
Erime yapan zeminlerde boşluk oluşum şekilleri ise
Şekil 1’de temelin zemine oturuş şekilleri ise Şekil 2’de
gösterilmiştir.
Bu zemin değişik özellikte oluşum verebildiği gibi
farklı derinliklerde ve hatta iklim şartlarına göre de
değişik özellikler gösterebilir. Temel tabanının sağlam
YÜZEYSEL (SIĞ) TEMELLER bir zemin üzerine oturtulması gerekir. Aksi halde,
temelin yapacağı dengesiz oturmalar (konsalidasyon)
binayı olumsuz yönde etkiler. Ayrıca zeminde bulunan
kireç taşı taneleri, yer altı suyu ya da kimyasal etkilerle
DATA YAYINLARI
eriyip boşluklar oluşturabilir.
Yeraltında bulunan tuz, jips, kalker gibi tortul
küllerin sular tarafından eritilmesi sonucu zeminde
çökmeler veya kaymalar meydana gelir. Yeraltından
fazla su alınması, bataklık kurutulması veya suların
drene edilmesi de çökme ve oturmalara neden olabilir.
Kumlu, killi zeminlerde yer altı su seviyelerinin
azaltılması sonucu daneleri kaldırma kuvveti ortadan
kalktığından zemin küçülür. Bu hareket yüzeye
yayılarak çökmeler oluşur.
Stabil durumda olan ve yeraltı suyunu ihtiva eden
bir zemine, yapılacak yeni bir yüklemede dengeyi
bozar. Yükler zemindeki suyun, basıncı daha düşük
olan bölgelere doğru akmasına neden olur. Böylece
yüklenen yerde oturmalar veya kaymalara neden olur.
Temeller; yapı yüklerini zemine taşıma gücü
aşılmadan ve kabul edilebilir oturmalarla zemine
aktaran yapı elemanlarıdır. Zeminlerin taşıma gücü
duvar veya kolonların taşıma gücünden daha az
olduğu için yükü daha geniş bir alana yayan temel
dediğimiz yapılar yapılır.
Yüzeysel temeller mümkün olduğu kadar toprak
yüzeyine yakın yapılan, ancak yine de don seviyesi Şekil 1. Erime Yapan Zeminlerde Boşluk Oluşum Şekilleri
altında inşa edilmesi gerekir. Ayrıca zemin yüzüne
yakın yerlerde kabul edilebilen oturmalar aşılmadan,
yapı yüklerinin güvenli olarak aktarılmasının mümkün
olmadığı durumlarda yapılır. Özellikle sağlam
zeminlerde uygulanır. Zeminlerde suyun olması veya
olmaması durumunda, yüzeysel temeller;
• Kuru zeminlerde yapılan yüzeysel temeller
• Su içinde yapılan yüzeysel temeller şeklinde iki
gruba ayrılabilir. Şekil 2. Temelin Zemine Oturuş Şekilleri
Temellerin projelendirilmesinde en önemli husus,
zeminle ilgili tanelerin doğru tespit edilmesidir. Bunun
için, önemli olmayan yapılarda; arazide çukur açtırıp
zemini incelemek, komşu yapıların arazilerini
incelemek veya yükleme deneyi yaparak karar verilir.
Önemli yapılarda ise uzmanlarca zemin araştırmaları
ve laboratuvar incelemeleri yapılarak karar verilir.
Sonuçta zemin cinsi, zemin taşıma gücü temel
derinlikleri, hesaplarda alınacak zemin emniyet
gerilmesi, zeminde betonarmeye zarar verecek madde
olup olmadığı ve bunların önlemleri vb. konular tespit Şekil 3. Temelin Genel Oturuş Şekilleri
edilir. Önemli olmayan yapılarda zemin cinsi