Page 20 - TYT TÜRKÇE KAZANIM ODAKLI ve YENİ NESİL SORU BANKASI - GİRİŞ YAYINLARI

ÜNLÜLERLE İLGİLİ SES OLAYLARI
6. BÖLÜM ÜNLÜ UYUMLARI

ÜNSÜZLERLE İLGİLİ SES OLAYLARI
SES BİLGİSİ
SES OLA
SES OLAYLARIYLARI

ÜNLÜLERLE İLGİLİ SES OLAYLARI ÜNSÜZLERLE İLGİLİ SES OLAYLARI

İkinci hecesinde dar ünlü bulunan sözcüğe,
GİRİŞ YAYINLARI
ünlü ile başlayan bir ek getirildiğinde ikinci “p, ç, t, k” sert ünsüzleriyle biten bir sözcüğe
hecedeki ünlü düşer.
ünlü ile başlayan bir ek getirildiğinde, bu söz-
Ünlü Düşmesi Yardımcı eylemle yapılan birleşik eylemlerde cüğün sonundaki ünsüzün yumuşayarak “b, c, Ünsüz Yumuşaması
d, g”ye dönüşmesidir.
bazen ilk sözcüğün son hecesindeki ünlü
düşer.
Bazı birleşik sözcüklerde ilk sözcüğün son
hecesindeki ünlü düşer.
Sözcük türetilirken ünlü düşmesi olabilir. Türkçede sert ünsüzle biten bir sözcüğe
yumuşak ünsüzlerden “c, d, g” ile başlayan ek
geldiğinde, ekin başındaki ünsüzün değişerek Ünsüz Benzeşmesi
sertleşmesidir.
Ünlü Daralması eklendiğinde “a, e” seslerinin “-ı, -i, -u, -ü” ünlü- Genellikle “k” ile biten sözcüklerin “-cık/-
Geniş ünlü (a, e) ile biten eylemlere “-yor” eki
lerinden uygun olana dönüşmesidir.
“de-, ye-, ne” sözcükleri “y” kaynaştırma ünsü-
zünün etkisiyle daralmaya uğrayabilir.
cak/-l” ekleri aldığında “k” sesinin ve bazı
birleşik sözcüklerde ilk sözcüğün sonundaki Ünsüz Düşmesi
ünsüzün düşmesidir.
Ünlü Türemesi “-cık” küçültme ekini alan bazı sözcüklerde bu
ekten önce ünlü türemesi olabilir.
Bazı pekiştirmelerde ünlü türemesi görülür.
Dilimize yabancı dillerden girmiş bazı söz-
cüklere ünlü ile başlayan bir ek veya yardımcı
eylem getirildiğinde bu ekten veya yardımcı Ünsüz Türemesi
eylemden önce bir ünsüzün getirilmesidir.
Ünlü Değişimi “ben, sen” sözcüklerine yönelme hâl eki geti-
rildiğinde kökteki e seslerinin a’ya dönüşme-
sidir.

Türkçe sözcüklerde iki ünlü yan yana geleme-
yeceğinden iki ünlü arasına “y, s, ş, n” kaynaş- Yardımcı Ünsüzler
tırma ünsüzlerinden birinin girmesidir.

ÜNLÜ UYUMLARI
Sözcüklerin sonundaki ünsüzlerin bir sonraki
sözcüğün başındaki ünlü ile ulanarak okun- Ulama
Büyük Ünlü Uyumu diğer hecelerdeki ünlülerin de kalın, ince
Bir sözcüğün ilk hecesinde kalın ünlü varsa
masıdır.
ünlü varsa diğer hecelerdeki ünlülerin de ince
olmasıdır.
Küçük Ünlü Uyumu Bir sözcükte düz ünlülerden sonra düz, yuvar- Türkçe sözcüklerde “b” harfinden önce gelen n-m Değişimi
“n” harfinin dudak ünsüzü olan “m”ye dönüş-
lak ünlülerden sonra düz-geniş veya dar-yuvar-
mesidir.
lak ünlülerin gelmesidir.

Giriş Yayınları TYT Türkçe 113