Page 5 - 5. Sınıf Süreç Odaklı Türkçe Defterim Fasikül-2

2. TEMA: SÖZ GRUPLARINDA ANLAM HIZLI BAKIŞ

Kalıplaşmamış Söz Grupları

Q Genellikle sanatsal metinlerde karşılaştığımız ve az sözle çok şey anlatan ifadelere kalıplaşmamış söz grupları denir.
Q Kalıplaşmamış söz gruplarının anlamını tespit etmenin en basit yolu, verilen cümlede veya metinde anlatılan konuyu iyi
bir şekilde anlayıp kavramaktır.
5 Aşağıdaki cümle ve metinlerdeki renkli ifadeler, kalıplaşmamış söz gruplarıdır.

Kalıplaşmamış Söz Grubunun Kullanımı Kullanıldığı Anlam

» İnsan, güvenin bir ayna gibi olduğunu ve o aynanın bir kez kırıldığında hep Yaşanan sıkıntıların, insanın bakış açısını
çizik gösterdiğini unutmamalı. olumsuz etkilediği

» Şair, pek çok şiirinde kısa anlatılara yer vermeyi tercih etmiştir. Eserlerinde
bazen de monolog tekniğine veya mektup türüne göz kırpan bir üslup görü- Kaleme aldığı eserlerin belli bir olgunluğa
lür. Olgun, oturmuş bir üslubu vardır; her sene kitap yayımlayan bir şair gelmesini beklemek
değildir, metinlerini demlendirmekten yanadır.

» Ustasının yanına verildiğinde henüz yedi yaşındaydı Kenan. Seni eğitir, sana
iş belletir, gözüne de girersen yanında temelli aş sahibi eder demişti babası.
Bunlardan en çok hangisine kanmıştı bilinmez ama ustasının yanında yoğ- Eğitilmeye, yetiştirilmeye uygun
rulmaya hazır bir hamur olduğu gözlerinden okunurdu.

» Her insan tarihçi olamaz. Zamanını boşa geçirmek isteyenlerin yapacağı iş
değildir tarih araştırmacılığı. Tozlu, küflü belgeler arasında kaybolmaktır.
Geçmişin silik izlerini sürerken “ak sütün içindeki ak kılı” görebilmektir. Tarih- Tarihçi nesnel davranmalıdır.
çilik, bütün bunların ötesinde duyguların diline kulakları tıkamaktır.

Kalıp Sözler

Q Önceden belirli bir biçime giren ve hafızada saklanan, söylenileceği zaman hemen hatırlanan tek bir sözcük, söz grubu
ya da cümleden oluşan kalıplaşmış söz varlıklarına kalıp sözler denir.
» Estağfurullah » Mutlu yıllar » Güle güle oturun. » Allah mesut etsin!
» Günaydın » Tövbe tövbe » Geçmiş olsun. » Her işte bir hayır vardır!

» Bravo » Takdiri ilahi » Su gibi aziz ol. » Elçiye zeval olmaz.

Q Kalıp sözler genellikle konuşmalarda kullanılır ve uygun durumlarda hemen hatırlanarak az sözle çok şey ifade eder.
Q Kalıp sözler Türk kültürünü yansıtmaları bakımından önemlidir. Örneğin başsağlığı dileme, doğum, evlenme, uğurlama gibi
kültürü yansıtan durumlarda kullanılan kalıp sözler kültürümüzü aktarır.
Q Kalıp sözler yapı, işlev ve kullanıldıkları durumlar itibari ile diğer kalıplaşmış sözlerden (atasözleri, deyimler, ikilemeler)
ayrılır. Özellikle diğer kalıplaşmış söz grupları en az iki sözcükten oluşurken kalıp sözlerin tek bir sözcükten de oluşabil-
mesi bu sözcükleri diğerlerinden ayırır.
Q Kalıp sözlerden bazıları atasözleri ve deyimler gibi tamamen kalıp halindedir; değiştirilemeyecek, ekleme ve çıkarma yapı-
lamayacak bir yapıya sahiptir.
» “Allah rahmet eylesin!” yerine, “Allah rahmet kılsın!” ifadesi kullanılamaz.

5. Sınıf Türkçe 5