Page 3 - 5. Sınıf Süreç Odaklı Türkçe Defterim Fasikül-2

2. TEMA: SÖZ GRUPLARINDA ANLAM HIZLI BAKIŞ

söz gruplarında anlam

Q Birden fazla sözcüğün bir araya gelerek oluşturduğu ifadelere söz grubu (söz öbeği) denir.
Q Söz grupları denince aklımıza deyimler, atasözleri, özdeyişler, ikilemeler gelir. Bunlar kuralları belli olan ve kalıplaşmış olan söz
gruplarıdır. Bir de bunların yanında, kullanıldığı cümleye veya metne göre şekillenen kalıplaşmamış söz grupları vardır.

Q Ayrıca söz gruplarının, birkaç sözcükten oluşabileceği gibi cümle düzeyinde de olabileceği unutulmamalıdır.

Deyimler Atasözleri

Q Bir olayı ya da durumu etkileyici bir şekilde anlatmak Q Atalarımızın uzun deneyimlere, gözlemlere dayanan
için kullanılan kalıplaşmış söz gruplarına deyim denir. yargılarını genel kural, bilgece düşünce ya da öğüt
» Hafife almak » Yufka yürekli olmak olarak veren ve kalıplaşmış bir biçimi olan, benimsen-
» İpe un sermek » Kulak asmamak miş kısa, özlü sözlere atasözü denir.
» Etekleri tutuşmak » Burnu havada olmak » Ak akçe kara gün içindir.
» Güvenme varlığa, düşersin darlığa.
Deyimlerin Özellikleri » Dost ile ye, iç; alışveriş etme.
Q Kısa ve özlü bir anlatım vardır. Mastar ya da cümle
hâlindedir. Atasözlerinin Özellikleri
» Mastar Hâlinde Olanlar: Yola çıkmak, yenik düşmek, Q Atasözlerinin kısa ve özlü bir anlatımı vardır. Az sözle
kendine gelmek, kara kara düşünmek... çok şey ifade edilir.
» “Her çok azdan olur.” atasözü tasarruflu olmakla ilgili
» Cümle Hâlinde Olanlar: “Armut piş, ağzıma düş!”,
“İsmi var, cismi yok.”, “İğne atsan yere düşmez.”... geniş bir anlam ifade etmektedir.

Q Atasözleri öğüt (nasihat) verir.
Mastar: Fiilin “-mak/-mek” veya “-ma/-me” ekleri alan
ve ad gibi kullanılan biçimidir. » Ulular köprü olsa basıp geçme.
» İşten artmaz, dişten artar.
Q Deyimler kalıplaşmış ifadelerdir. Bu nedenle deyimi Q Atasözleri kalıplaşmış sözlerdir. Bu nedenle atasözle-
oluşturan sözcükler değiştirilemez. rinde yer alan hiçbir sözcük değiştirilemez.
» Çaba harcamak (Doğru) » Akan su yosun tutmaz. (Doğru)
Güç harcamak (Yanlış) Akan su balçık tutmaz. (Yanlış)

Q Deyimler gerçek veya mecaz anlamlı olabilir. Q Anonim ürünlerdir yani söyleyeni belli olmayan söz
gruplarıdır.
Gerçek Anlamlı Bazı Deyim Örnekleri:
» Göz göze gelmek » “Ağaç yaprağıyla gürler.”, “Mum dibine ışık vermez.”
gibi atasözlerinin ilk olarak kim tarafından söylendik-
» Ad koymak leri bilinmemektedir.
» Yükte hafif, pahada ağır
Q Atasözlerinde genellikle mecazlı bir söyleyiş vardır.
Mecaz Anlamlı Bazı Deyim Örnekleri: Gerçek anlamlı olan atasözleri de vardır.
» Diline dolamak (Aynı şeyi durmadan ve her yerde » Sağlık varlıktan yeğdir. (Sağlıktan büyük zenginlik
tekrarlamak)
olmaz.)
» Çamur atmak (Birini kötü bir işe karışmış göster- » Bir göz ağlarken öbür göz gülmez. (Keder veya sıkıntı
mek)
varken dostlar, akrabalar eğlenmemelidir.)

5. Sınıf Türkçe 3