Page 4 - 5. Sınıf Süreç Odaklı Türkçe Defterim Fasikül-2

HIZLI BAKIŞ 2. TEMA: SÖZ GRUPLARINDA ANLAM

Özdeyişler (Vecizeler) İkilemeler

Q Bir düşünceyi, bir duyguyu, bir ilkeyi kısa ve kesin bir Q Aralarında çeşitli anlam ilgileri bulunan sözcüklerin,
biçimde anlatan; genellikle kim tarafından söylendiği yeni anlamlar oluşturmak ya da ifadeyi güçlendirmek
bilinen anlamlı, özlü sözlere özdeyiş (vecize) denir. amacıyla oluşturdukları söz gruplarına ikileme denir.
Aynı Sözcüklerin Tekrarıyla Oluşan:
Söz kişiyi yüceltir veya alçaltır. Yavaş yavaş, güzel güzel, tek tek, ağır ağır, adım adım...

(Yunus Emre) Zıt Anlamlı Sözcüklerle Oluşan:
» Aşağı yukarı, iyi kötü, güzel çirkin, ileri geri, alt üst...

En verimli yağmur, alın teridir. Eş Anlamlı Sözcüklerle Oluşan:
(Cenap Şahabettin) » Ses seda, şan şöhret, akıllı uslu, dünya alem, kılık
kıyafet...
Cahil kişi gülün güzelliğini görmez, gider Biri Anlamlı, Diğeri Anlamsız Sözcüklerle Oluşan:
dikenine takılır.
» Eğri büğrü, eski püskü, incik boncuk, kalem malem...
(Mevlana)
Anlamsız Sözcüklerle Oluşan:
Milletleri kurtaranlar yalnız ve ancak » Eciş bücüş, ıvır zıvır, abuk subuk, süklüm püklüm...
öğretmenlerdir. Yansıma Sözcüklerle Oluşan:
(Mustafa Kemal Atatürk) » Patır patır, çatır çutur, tıkır tıkır, şıpır şıpır...

İkilemeleri oluşturan sözcükler her zaman ayrı yazılır.
Deyimler ve atasözlerinde olduğu gibi özdeyişlerde de Ayrıca ikilemeleri oluşturan sözcüklerin arasına herhangi
kısa ve özlü bir anlatım vardır. bir noktalama işareti getirilemez.

Pekiştirmeler

Q Cümleleri anlam yönünden kuvvetlendirmek için çeşitli şekillerde oluşturulan sözcüklere pekiştirmeli sözcükler denir.
Q Pekiştirmeli sözcükler iki yöntemle oluşturulur:

5 1. Yöntem: Sözcüklerin ilk iki harfinden sonra “m, p, r, s” harflerinden birinin getirilmesiyle yapılır.

» Sıcak Sımsıcak » Kara Kapkara » Temiz Tertemiz » Bütün Büsbütün

5 2. Yöntem: Sözcüklerin ilk iki veya üç harfinden sonra “m, p, r, s” harfleri ile birlikte “a, e” harflerinden biri getirile-
rek yapılır.

» Yalnız Yapayalnız » Sağlam Sapasağlam » Düz Düpedüz » Karışık Karmakarışık

Pekiştirmeli sözcükler bitişik yazılır. Ayrı yazıldıklarında yazım yanlışına neden olur.

Q Pekiştirmeli sözcükler ile ikilemeler karıştırılmamalıdır. Pekiştirmeli sözcükler sözcük halindedir ve her zaman bitişik yazılır.
İkilemeler ise söz grupları halindedir ve ikilemeleri oluşturan kelimeler ayrı yazılır.
» “Sımsıkı” sözcüğü pekiştirme iken “sıkı fıkı” söz grubu ikilemedir.

4 5. Sınıf Türkçe