Page 101 - 11. SINIF TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI KAZANIM ODAKLI VE BECERİ TEMELLİ SORU BANKASI

ÖZETİN ÖZETİ 6. ÜNİTE: ROMAN

anlatım bozuklukları

Anlamsal (Anlama Dayalı) Anlatım Bozuklukları

Gereksiz Sözcük Kullanımı Deyimlerin Yanlış Anlamda Kullanımı

Q Aynı anlama gelen, aynı görevi karşılayan ek, sözcük veya Q Deyimler, dilin anlatım gücünü zenginleştiren unsurlardır.
sözcük gruplarının cümlede birlikte kullanılmasından kay- Bu ifadeler kalıplaşmıştır ve belli anlamları vardır.
naklanan anlatım bozukluğudur. Q Bu ifadelerin, anlamlarının dışında kullanılması veya söz-

Q Bu tür cümlelerde aynı anlama gelen sözlerden biri cüm- cüklerinin değiştirilmesi anlatım bozukluğuna yol açar.
leden çıkarıldığında cümlenin anlamında daralma ya da » Onun bize yaptığı iyiliklere hep göz yumduk. (“Göz yum-
bozulma olmaz. mak”, kusurlarını görmezden gelmek anlamında kullanılan
» Dün akşam ikisi karşılıklı tartıştı. (“Tartışmak” eylemi bir deyimdir. Bu cümlede ise kusurdan değil, iyiliklerden
karşılıklı olarak yapıldığı için “karşılıklı” ifadesiyle birlikte bahsedildiğinden deyim, cümleye uygun değildir.)
kullanılmaz.) » Hiç misafirperver değildi, evine gelenleri baş üstünde
» Geçmişteki anılarımla yola çıkarak bu öyküleri yazdım. tutardı. (“Baş üstünde tutmak” atasözü çok iyi ağırlamak
(“Anı” geçmişte yaşanmış olduğundan “geçmişteki” ifade- anlamına geldiğinden misafirperver olmayan biriyle bağ-
siyle birlikte kullanılmaz.) daşmaz.)

Yanlış Anlamda Sözcük Kullanımı Anlamca Çelişen Sözcüklerin Kullanılması
Q Farklı durum veya duyguları dile getiren sözlerin cümlede
Q Yazılış ve okunuşu benzer sözcüklerle yakın anlamlı sözcükle-
rin anlamının karıştırılması anlatım bozukluğuna neden olur. bir arada kullanılmasıyla oluşan anlatım kusurudur.
Q Bu tür anlatım kusurlarında genellikle kesinlik ve olasılık
Q Bu tür anlatım bozukluklarını sözcüklerin anlamını iyi bile-
rek önleyebilir ve yanlış anlamda kullanılmış sözcük yerine bildiren ifadeler bir arada kullanılır.
doğrusunu yazarak düzeltebiliriz. » Günümüzden tam on yıl kadar önceydi. (Yanlış)
» Sınavı kaybetme şansım yüksek diye iş arıyorum. (“Şans” 5 Günümüzden tam on yıl önceydi. (Kesinlik - Doğru)
ve “ihtimal” kelimeleri bir olayın olabilirliği anlamına gelir- 5 Günümüzden on yıl kadar önceydi. (Yaklaşıklık - Doğru)
ken şans daha çok olumlu anlam bildirir. Bu nedenle bu
cümlede kullanımı uygun değildir.) Anlam Belirsizliği
» Çantanın ücretini soracaktık. Q Bazı cümlelerde tamlamanın bir ögesinin eksikliği ya da
Ücret: Bir hizmet karşılığında alınan para. gerekli yerde virgülün kullanılmaması anlam belirsizliğine
Fiyat: Bir nesnenin parasal karşılığı. yol açar.

Buna göre çantanın fiyatı olur. » Artık yüzünü dahi görmeyeceğim! (Kimin yüzünü?)
5 Artık senin yüzünü dahi görmeyeceğim!
Sözcüğün Yanlış Yerde Kullanımı
5 Artık onun yüzünü dahi göremeyeceğim!
Q Nitelikli bir anlatımda, sözcükler yerli yerinde kullanılmalı-
dır. Yerinde kullanılmayan bir söz, cümlenin anlamını değiş- Sıralama ve Mantık Hataları
tirebilir.
Q Bazı cümlelerde mantığa aykırı ifadelerin kullanımı veya
» Haberlerde tekrar tekrar yıkılan köprüleri izledim. azlık-çokluk, öncelik-sonralık gibi açılardan yanlış sıralama
Çıkarılabilecek Anlamlar: yapılması anlatım bozukluğuna yol açar.

Köprüler tekrar tekrar yıkılmıştır. (Yanlış) » Bu hastalıktan sonra kısa bir mektup yazmak şöyle dur-
sun, roman bile yazamıyorum. (Roman yazmak önem ve
Yıkılan köprü görüntüleri tekrar tekrar izlenmiştir. (Doğru)
zorluk açısından mektup yazmaktan daha ağır bir iştir. Bu
5 Bu anlam karışıklığının giderilmesi için “tekrar tekrar” nedenle “kısa bir mektup” ve “roman” ifadelerinin yerleri
ikilemesi “izledim” kelimesinin önüne getirilmelidir. değiştirilmelidir.)

MARKAJ YAYINLARI
100 Markaj Yayınları / 11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı