Page 43 - 10. SINIF TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI FAVORİ ÖĞRETEN PARAGRAF

9. ÜNTE: GEZ YAZISI PARAGRAF TESTİ 1

1 B�r yazarın çeş�tl� sebeplerle yurt �ç�nde ve yurt dışında 3 Tanz�mat Dönem�’nde Batılı anlamda gez� yazısı örnek-
g�tt�ğ� yerlerdek� gözlem, tesp�t, deney�m ve yorumlarını ler� sanatçıların Avrupa’ya g�d�p orada ed�nd�kler� �zle-
canlı ve etk�ley�c� b�r d�lle aktardığı yazı türüne gez� yazısı n�mler�n� yazmaları �le başlamıştır. XIX. yy.ın sonlarında
den�r. Gez�leb�lecek her yer, gez� türüne konu olab�l�r. Bu yayımlanan Ahmet M�that Efend�’n�n Avrupa’da B�r Ceve-
tür eserlerde en öneml� husus gözlemlerd�r. D�yaloglar- lan �le D�rektör Al� Bey’�n Seyahat Jurnal� adlı eser� de
dan, r�vayetlerden, h�kâyelerden, efsanelerden, anılar- bu yüzyılın öneml� gez� eserler�ndend�r. 1908’den sonra
dan, atasözler�nden ve dey�mlerden faydalanılması bu gez� yazısı türünde büyük �lerleme sağlanmıştır. Bunda
türün öneml� özell�kler�ndend�r. Gez� yazılarının okunur- yabancı ülkelerle kurulan �l�şk�ler�n gel�şmes� ve gez�ler�n
luğu anlatılanların küçük b�r çocuğun sev�ml�l�ğ� g�b� �lg� daha kolay hâle gelmes� etk�l� olmuştur. Böylece bu türde
çek�c� olmasına bağlıdır. Söylenenler�n gözlem ürünü eser sayısında artış görülmüştür. Ahmet Haş�m’�n Frank-
olması, anlatıma düş gücünün karışmaması gerek�r. Bu furt Seyahatnames�, Cenap Şahabett�n’�n H�caz yolculu-
tür eserlerde bet�mley�c�, öyküley�c�, açıklayıcı anlatım ğunu anlatan Hac Yolunda, Sur�ye ve Irak’tan bahsett�ğ�
g�b� anlatım b�ç�mler�nden; örnekleme, karşılaştırma, Âfâk-ı Irak ve b�r Avrupa gez�s�nde �zlen�mler�n� anlattığı
sayısal ver�lerden yararlanma g�b� düşüncey� gel�şt�rme Avrupa Mektupları bu dönem�n öneml� gez� yazısı eser-
yollarından yararlanılır. Dünya edeb�yatının öneml� gez� ler�ndend�r.
yazılarına XIII. yy.da Marco Polo’nun Seyahatname’s� �le Bu parçada aşağıdak� yönergelerden hang�s�n�n
XIV. yy.da İbn-� Batuta’nın Seyahatname’s� örnek ver�le- cevabı yoktur?
b�l�r.
A) Edeb�yatımıza Batı tarzında gez� yazısı oluşturma sü-
Bu parçada aşağıdak� düşüncey� gel�şt�rme yolların- rec�n� anlatınız.
dan hang�s� kullanılmamıştır?
B) Tanz�mat Dönem� gez� yazısını anlatınız.
A) Karşılaştırma B) Örneklend�rme
C) Ahmet M�that Efend�’n�n Avrupa’da B�r Cevelan adlı
C) Benzetme D) Tanımlama eser�n� tanıtınız.
E) Tanık gösterme D) Servet�fünun Dönem�’nde yazılan gez� yazılarına ör-
nek ver�n�z.

E) Tanz�mat Dönem�’ndek� gez� yazılarına örnek ver�n�z.

4 (I) Her dönemde gez� türünde çeş�tl� gel�şmeler görülür.
(II) Cumhur�yet Dönem�’n�n gez� yazarlarından Fal�h Rıfkı
2 Türk edeb�yatında �lk seyahatname, Seyd� Al� Re�s’�n Atay’ın dünyanın dört tarafına yaptığı gez�ler�nden olu-
seyahatler�n� anlatan M�r’âtü’l-Memâl�k adlı eserd�r. (I) şan yazıları, anlatım ustalığı açısından oldukça değerl�d�r.
En tanınmış seyahatname örnekler� arasında Evl�ya (III) Fal�h Rıfkı Atay’ın Den�zaşırı, B�z�m Akden�z, Tuna
Çeleb�’n�n Seyahatname’s�, Kat�p Çeleb�’n�n C�hânnü- Kıyıları, Yolcu Defter�, Gezerek Gördükler�m gez� türünün
ma’sı gel�r. (II) Daha sonra Batı �le �l�şk�ler gel�ş�nce elç�l�k öneml� eserler�ndend�r. (IV) Y�ne İsma�l Hab�p Sevük’ün
görev�yle ülke dışına g�den sef�rler g�tt�kler� yerler�n �lg� Tuna’dan Batıya, Yurttan Yazılar adlı eserler� de Türk
çek�c� yönler�n�, sefaretname adıyla yazdıkları yapıtlarda edeb�yatında d�l�, anlatımı, gözlemler� yönünden ayrı b�r
tanıtmışlardır. (III) Y�rm�sek�z Çeleb� Mehmet Efend�’n�n yere sah�pt�r. (V) Cumhur�yet Dönem�’nde gez� türünde
Fransa Sefaretnames� buna örnek ver�leb�l�r. (IV) Bu eser veren d�ğer yazarlar arasında Düşsem Yollara Yol-
dönemde düz yazıya �nşâ, düz yazıyı yazana münşî, düz lara �le Haldun Taner; Anadolu �le Nah�t Sırrı Ör�k; Sovyet
yazıların toplandığı eserlere de münşeât adı ver�l�r. (V) Rusya, Azerbaycan, Özbek�stan, Bulgar�stan, Macar�stan

Parçanın anlam bütünlüğü d�kkate alındığında numa- adlı eser� �le Mel�h Cevdet Anday, Göz Ucuyla Avrupa �le
ralandırılmış yerler�n hang�s�ne “D�van edeb�yatında Yusuf Z�ya Ortaç; Canım Anadolu �le Bedr� Rahm� Eyü-
nes�r, ş��r kadar gel�şmem�şt�r ve nes�rde �çer�kten çok boğlu sayılab�l�r.
söyley�ş güzell�ğ�ne önem ver�l�r.” cümles�n�n get�r�l- Bu parçadak� numaralanmış cümlelerden hang�s�
mes� uygun olur? düşüncen�n akışını bozmaktadır?

A) I B) II C) III D) IV E) V A) I B) II C) III D) IV E) V

Markaj Yaynlar / 10. Snf Türk Dili ve Edebiyat
MARKAJ YAYINLARI 43