Page 6 - DİYANET İŞLERİ BAŞKANLIĞI DİN HİZMETLERİ SINIFI VAİZ KONU ANLATIMLI - DATA YAYINLARI

3.
KELAM

ÜNİTE

İslam’ın inanç esaslarını Kur’ân-ı Kerîm’den alarak, bun- Kelam İlmimin Diğer İslam İlimleri Arasındaki
ları akıl yoluyla açıklayan, temellendiren ve onları diğer Yeri ve Önemi
görüşlere karşı savunmayı amaç edinen ilme de “kelâm Hz. Peygamber’in âhirete irtihalinden sonra, sahabe
ilmi” denilmiştir.
neslinin son bulmaya yüz tuttuğu sıralarda, İslâm dün-
DATA YAYINLARI
Konusunu esas alarak Kelâm ilmini tanımlayan âlimler, yasında inanç, ibadet ve ahlâk konularında farklı
yaptıkları tanımlarda Kelâm’ın konusunu teşkil eden görüşler ve gruplar ortaya çıkmaya başladı. İslâm âlim-
Usûl-i Selâse dedikleri üç temel ilkeyi (Ulûhiyyet, leri de, başlangıçta sözlü olarak, zamanla risâle ve
Nübüvvet ve Âhiret) dikkate almışlardır. kitaplar yazarak bunlara cevap vermeye çalıştılar.
Böylece İslâm dünyasında kelâm, tefsîr, fıkıh, hadîs,
Seyyid Şerif el - Cürcânî (816/1431) şöyle der: “Kelâm, siyer vb. ilimler oluşmaya başladı.
Allah’ın zâtından ve sıfatlarından, mebde’ ve meâd [baş-
langıç (yaratılış) ve sonuç (yeniden diriliş) itibariyle Âlimler, bu ilimlerden Kelâm›a eşrefu’l-ulûm dediler.
mümkinâtın (yaratılmışların) durumlarından - İslâm Kelâm’ın bu vasfı, temel konusu “Allah Teâlâ” olmasının
kanunu üzere bahseden bir ilimdir.” yanı sıra, diğer İslâmî ilimlere de temel [esas] teşkil
etmesinden kaynaklanmaktadır.
Kelâm’ın ilk temel konusu olan ulûhiyyet’e, Allah’n var-
lığının delilleri, Allah’ın birliği, sıfatları, isimleri ve fiilleri Kelâm ile Fıkıh, dinin ana gövdesini oluşturan “itikâdî
meseleleri girer. Bu bağlamda Allah’ın görülmesi mese- meseleler”i biri ve “amelî meseleler”i diğeri konu edi-
lesi ve O’nun yaratmasıyla ilgili olan kader ve kazâ nerek âdetâ bir görev paylaşımı yapmışlardır.
meselesi de ulûhiyet konusu kapsamında ele alınmıştır. “Dinî ilimler içinde küllî olan kelamdır. Fıkıh, usûl-i fıkıh,
Kelâm ilminin ikinci temel konusu ise nübüvvet’e, pey- hadîs ve tefsîr gibi diğer ilimler ise cüz’î ilimlerdir…
gamberlere imân, peygamberliğin imkânı, vahiy, kutsal
kitaplar, Hz. Muhammed’in peygamberliğinin ispatı ve Kelâmcının inceleme ve araştırması, öncelikle en genel
son nebî oluşu, diğer peygamberlerin peygamberliği, şeyden yani mevcûddan başlayıp detaya doğru iner. Bu
peygamberlerin sıfatları, mu‘cize, şefâat vb. meseleler detay içerisinde diğer dinî ilimlerin, Kitap, Sünnet ve
girer. Kelâm ilminin üçüncü temel konusu olan âhiret’e, Peygamberin ispatı gibi ilkelerini ortaya koyar. Bu nok-
âhiretin varlığını ispat, cennet, cehennem, sâ‘at tadan sonra müfessir, kelâmcının inceleme alanına
(kıyâmet), hesâp, mîzân, meâd (öldükten sonra dirilme) giren şeyler arasından özel birini – yani Kitâb’ı alır – ve
vb. konular girer. onun tefsîriyle uğraşır. Muhaddis, kelâmcının inceleme
alanına giren şeyler arasından özel birini – yani Sünnet’i
Kelâm İlminin Amacı – alır ve bunun sübût yollarını araştırır. Fakîh, bunlar
arasından özel birini – yani mükellefin fiilini – alır ve
Kelâm ilminin ana gayesi ve amacı, İslam’ın inanç esas- hükümlerini belirtir… Öyleyse Kelâm ilmi bütün dinî ilim-
larını tespit ederek açıklama ve bunlara yönelik ortaya lerin ilkelerini ispat görevini yüklenmiş olmaktadır.”
çıkan eleştirileri cevaplandırarak bu konudaki iddiaları
çürütmektir. Felsefe, inanç alanıyla ilgili olan veya olmayan tüm
konulara akılcı ve tenkitçi yöntemlerle yaklaşır. Bu
1. İman esaslarını farklı şekillerde ispatlamak.
yönüyle Kelâm’da olduğu gibi vahye dayalı bir kabul
2. İslam’ın inanç esaslarını açıklamak yoktur. Ancak Kelâm ilmi de, Felsefe’nin temel konuları
olan “varlık, bilgi ve değerler” alanıyla ilgilendiğinden
3. Batıl ehlinin itirazlarını delillerle çürüterek onlara
cevap vermek. bu alanlarla ilgili fikir üretirken Felsefe’nin temel verile-
rinden yararlanabilir
4. Diğer dinî ilimler için bir temel oluşturmaya çalışmak. Kelâm İlmi İçin Kullanılan Diğer İsimler
5. İman eden kimsenin niyetini sağlamlaştırmak. c el-Fıkhu’l-Ekber,
6. Dinî düşünce ve sosyal hayatta insanların önüne c İlmu’l-Akâid,
çıkan batıl inanç ve hurafelerin neler olduğunu açık- İlmu’t-Tevhîd,
layarak müminlerin bunlara karşı uyanık olmalarını c
gerçekleştirmek. c İlmu’t-Tevhîd ve’s-Sıfât,

c İlmu’n-Nazar ve’l-İstidlâl