Page 104 - MİMAR ve MÜHENDİSİN İNŞAAT EL KİTABI BORDO KİTAP - DATA YAYINLARI

CEE: BORDO KİTAP 1121
1. Çelik Üretimi ve Türleri
Demir cevherinin yüksek fırınlarda kok kömürü
yakılarak ergitilmesi sonucunda elde edilen ham
demirin Siemens Martin fırını, elektrik fırını,
konventer, pudralama fırını gibi özel fırınlarda ergitilip
içerisine de çeşitli katkıların yapılması sonucunda
98 çelik malzeme elde edilir. Bu şekilde elde edilen
çeliğin içerisinde bulunan ve miktarının artması
BETONARME ÇELİĞİ oranında çeliğin sertleşmesi dolayısıyla da
mukavemetinin artması sonucunu doğuran başlıca
malzeme karbondur. Çelik malzeme karbon oranı
%0.3-1.7 arasında değişir. Çeliğin bünyesinde
DATA YAYINLARI
karbondan başka çeşitli oranlarda mangan, fosfor,
kükürt gibi elemanlarda bulunur. Ayrıca, çelik
içerisinde krom, nikel, volfram ve vanadyum gibi
madenlerin ilave edilmesiyle de çeşitli cins ve
mukavemette çelik türleri elde edilir.
Yukarıda belirtilen esaslara göre imal edilen çelik
türlerinden St37 ve St52 çelikleri, çelik yapıların
başlıca malzemeleridir. Bunlardan St37 çeliği, özelliği
olmayan yapılarda kullanılan normal piyasa çeliği
niteliğindedir. St52 çeliği ise mukavemeti St37’den

%50 daha fazla mukavemeti olan bir çelik olup. Bu
Çelik, niteliği ve özelliklerindeki düzen özelliği dolayısıyla aynı yük ve açıklıklalar için daha
bakımından üstünlük gösteren bir malzemedir. küçük kesitlerin kullanılması sonucunu
Çeliğin mukavemet ve sertliğinin yüksek olması; bu doğurduğundan zati ağırlıklarının azaltılabilmesi
malzemenin özellikle büyük açıklıklı olan ve büyük imkânı ile yapılarda daha ekonomik ve güzel
değerli yükleri taşıması gereken veya dinamik etkiler çözümler sağlar.
altında bulunan yapılarda elverişli bir surette Çeliğin mukavemetini arttıran karbon kaynağa
kullanılması imkânını ortaya koymuştur. Ayrıca gerek elverişli bir madde olmadığından, mukavemet
yapının hacminin sınırlanmış olması gerekse yapı özellikleri St52 çeliğinin aynı, buna mukabil kaynak
ağırlığı ile inşaat süresinin azaltılmasının yapmaya elverişli olan HSB 50 çeliği imal edilmiştir.
öngörülmesi halinde çelik kullanılması betonarme ve Burada mekanik olarak işlenebilme özelliği yüksek
kâgir gibi diğer malzemeye göre daha elverişlidir. olan ve perçin yapımında kullanılan St34, St44
Çelik yapılar uygun önlemlerle pasa ve yangına karşı çelikleri ile bulon yapımında kullanılan 4D ve 5D
etkin olarak korunabilirler. çeliklerinin mevcut olduğunu bildirmekte fayda
Yirminci yüzyılın başından itibaren normal kaliteli buluyoruz.
yapı çeliği yanında daha yüksek kaliteli çelikler de
imal edilmeye başlandığından gerek köprü 2. Yapılış Şekillerine Göre Çelik Sınıfları
yapımında gerekse yüksek yapılarda çelik BÇ I Beton Çelik Sınıfı I. yani düz olan normal
malzemenin geniş kullanma sahası bulunduğunu yumuşak betonarme çeliği ve minimum akma sınırı
2
görmekteyiz. Bu gelişmenin bir devamı olarak 2200 kg/cm 'dir. Çekme mukavemeti 3400-5000
2
kaynağın 20. yüzyılın başından itibaren birleşim aracı kg/cm arasında değişir. Kopma uzamaları en az
olarak ilk defa yüksek yapılarda, ikinci dünya %18 değerinde olması istenir. BÇ I çubukların en
savaşından sonra da köprülerde kullanılması ile kesitleri yuvarlak olup düz yüzeylidir. BÇ II eskiden
konumuz olan bugünkü çelik inşaat anlayışımız bilinen yüksek kaliteli çelik olup yuvarlak en kesitli ve
meydana geldi. düz yüzeylidir. Akma sınırı çelik çapına göre 3400-
2
Betonun yapı yerinde yapıcılar tarafından 6000 kg/cm 'dir. Çekme dirençleri 5000-6400
2
hazırlanmasına imal edilmesine karşılık çelik kg/cm 'dir. Minimum kopma uzamaları %1-20
şantiyeye hazır bir malzeme olarak gelir. Bu arasında değişir. BÇ III ve BÇ IV daha yüksek akma
bakımdan yapı işleri ile uğraşanların çelik teknolojisi sınırları gösteren yeni yüksek kaliteli çeliklerdir. Bu
konusunda kendi hazırladıkları beton için olduğu gibi tür çeliklerin yüksek dirençlerinden yaralanabilmek
büyük ölçüde bilgiye ihtiyaçları yoktur. Ancak çeliğin ancak betonla birlikte çalışma olanaklarını artırmakla
uygun bir şekilde ve yerine konulması bir yandan onu mümkün olmaktadır. Bu nedenle, yüzeyleri düz
iyi tanımaya öte yandan betonda birlikte çalışma olmayıp aderanslarını geliştirmek amacıyla birtakım
özelliklerini yeterli ölçüde bilmeye bağlıdır. girinti çıkıntı ve nervürlerle şekillendirilmiştir.