Page 160 - 5. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI

3. Tema

DÜŞÜNCEYİ GELİŞTİRME YOLLARI
DÜŞÜNCEYİ GELİŞTİRME YOLLARI
• Parçada sözü edilen duygu ve düşüncelerin inandırıcılığını arttırmak, okuyucunun ilgisini çekmek, anlatılanları

daha anlaşılır hâle getirmek amacıyla düşünceyi geliştirme yollarına başvurulur�

TANIMLAMA BENZETME
• Bir kavramı, durumu ya da nesneyi ayırt edici yönleri- • Aralarında ilgi olan iki varlıktan güçsüz olanı güçlü

ni kullanarak anlatmaya tanımlama denir� olanın özelliğiyle anlatmaya benzetme denir�
• Tanım cümleleri “Bu nedir?” sorusuna cevap verir ve • Bir kavramı veya varlığı başka bir kavramın özellikle-
genellikle “-dır, denir” gibi yapılara sahiptir� rine atfederek, ona benzeterek anlatmaktır�
EDİTÖR YAYINLARI
• Bir kavramı zihnimizde düşünürken onu ayrıntılı ve • Benzetme cümlelerinde “gibi, misali, -mişçesine” gibi
akıcı şekilde anlatmak ve açıklamak, kavramın zihni- ifadeler kullanılır�
mizde daha net bir yere oturmasını sağlar�
̛ Örnek: Bir ilkbahar sabahıydı� Güneş, pırıl pırıl ışık-
̛ Örnek: Merak; yaşamımıza anlam katan, bireyi larını yeryüzüne yolluyordu� Bu ışınları gören kozalar-
bilmeye karşı motive ederek öğrenmeyi kolaylaştıran ve dan o sabah beyaz bir kelebek çıktı� Çok büyük ve tül
nihayetinde uygarlıkları geliştiren fonksiyonel bir meka- gibi ince bembeyaz kanatları vardı� Birden kendini bir
nizmadır� Ya da insanı insanlaştıran yaşam enerjisidir� bahçenin çiçekleri arasında buldu�
› Metinde “merak” kavramı farklı yönleriyle ve farklı › Altı çizili cümlede kelebeğin kanatları, incelik bakı-
bakış açılarıyla tanımlanmıştır� mında tüle benzetilmiştir�

KARŞILAŞTIRMA ÖRNEKLENDIRME
• Aralarında benzerlik ya da farlılık bulunan en az iki • Parçada işlenen konunun inandırıcılığını arttırmak,
varlığı kıyaslamaya karşılaştırma denir� daha iyi anlaşılmasını sağlamak için konuyu destek-
• Karşılaştırma metinlerindeki cümlelerde “kadar, gibi, leyen örneklere yer vermeye örneklendirme denir�
en, daha” gibi sözcükler kullanılabilir� • Bir fikri somutlaştırmak için salt bir anlatıma yer ver-
• Karşılaştırmayı kendi içinde 3 kola ayırabiliriz: mekten ziyade örneklerle süsleyerek akılda kalıcılığı
artırma yöntemidir�
Benzerlikten Yararlanma: Bir kavramı veya nesneyi,
kendi benzerleri ile kıyaslama yöntemidir� Örneğin And- • Yapılan örneklendirmelerde anlatılan kavramların
re Maurois’e göre hikâye, romandan çok tiyatroya yakın okuyucunun veya dinleyicinin zihninde canlanması
bir türdür� amaçlanır�
Karşıtlıklardan Yararlanma: Kavramları ya da varlıkla- • Anlatıcı, kendi hayatından örnekler verebileceği gibi
rı, karşıt yönleri üzerinden değerlendirip kıyaslamaktır� herkesin bildiği ama detaylarına hakim olmadığı top-
Örneğin futbol ayakla oynanan bir takım sporuyken bas- lumsal olay ya da yapıtlardan da örnekler verebilir�
ketbol elle oynanan bir takım sporudur� ̛ Örnek: Başarılı olmak için çalışmak gerekir� Aziz

İlişki Kurma: İki olay ya da durumu benzer ilişkiler üze- Sancar çok çalışmasaydı nasıl Nobel alabilirdi? Atatürk
rinden aktararak düşünceleri somutlaştırmaktır� çok çalışmasaydı ülkemizi kurtarabilir miydi? Ömer

̛ Örnek: Başarılı insanları diğerlerinden ayıran en Seyfettin çok çalışmasaydı bu kadar hikâyeyi yazabilir
önemli özelliklerden biri zekâlarından çok, ne kadar miydi? Fatih Sultan Mehmet çok çalışmasaydı İstan-
meraklı bir insan olduklarıdır� Merak ve öğrenmek birbi- bul’u fethedebilir miydi?��
rinin sebep sonucudur� › Metinde “Başarılı olmak için çalışmak gerekir�”
› Metinde başarılı insanlarla diğer insanlar karşılaş- cümlesini açıklamak için bazı kişiler örnek veril-
tırılmıştır� miştir�

160 Türkçe / 3. Tema