Page 61 - 5. Sınıf Süreç Odaklı Türkçe Defterim Fasikül-2

3. TEMA: DÜŞÜNCEYİ GELİŞTİRME YOLLARI HIZLI BAKIŞ

DÜŞÜNCEYİ GELİŞTİRME YOLLARI

Q Bir yazıda ileriye sürülen görüş ve düşüncenin inandırıcılığını sağlamak amacıyla yazar çeşitli yollara başvurur. Bunlara
düşünceyi geliştirme yolları denir.

Tanımlama Karşılaştırma

Q Bir varlığı ya da kavramı özellikleriyle açıklamaya tanım- Q Birden fazla varlık, kavram, olay, durum arasındaki farklı
lama denir. ya da benzer yönleri ortaya koymak amacıyla kullanılan
düşünceyi geliştirme yoludur.
Q “Bu nedir?” sorusuna cevap veren cümleler tanımlama
cümleleridir. Q Karşılaştırma metinlerinde “kadar, gibi, en, daha” gibi
karşılaştırma işlevli söz varlıkları kullanılabilir.
» “Roman, olmuş ya da olabilecek olayların anlatıldığı edebi
türdür. Betimleme ve öyküleyici anlatıma yer verilir. Kul- » İnsanlar toprağa bağlı yaşadıkları zamanlarda ham
madde için birbirlerini yok etmeye çalıştılar. Bu nedenle
lanılan dil ağır ve süslü değildir. Sadedir. Karakterler uzun savaşlı yıllar oldu. Teknolojinin geliştiği günümüzde ise
uzadıya anlatılır.”
paylaşmanın keyfine varılır oldu. Çünkü bilgi paylaştıkça
Parçada “roman” türünün tanımı yapılmıştır. azalmaz, çoğalır.

Parçada insanların toprağa bağlı yaşadıkları zamanlar ile
» Merak; yaşamımıza anlam katan, bireyi bilmeye karşı günümüzdeki paylaşım alışkanlıkları karşılaştırılmıştır.
motive ederek öğrenmeyi kolaylaştıran, bilişsel süreçlerde
haz mekanizmalarımızı uyaran, yaratıcığın lokomotifi » Başarılı insanları diğerlerinden ayıran en önemli özellik-
olan ve nihayetinde uygarlıkları geliştiren fonksiyonel bir lerden biri zekâlarından çok, ne kadar meraklı bir insan
mekanizmadır. Ya da insanı insanlaştıran yaşam enerjisi- olduklarıdır. Merak ve öğrenmek birbirinin sebep sonucu-
dir. dur. İnsan, zihnindeki sorulara, belirsizliklere ve çelişkilere
son vermek için çaba gösterir; araştırır, keşfeder, öğrenir.
Metinde “merak” kavramı farklı yönleriyle ve farklı bakış açı-
larıyla tanımlanmıştır. Metinde başarılı insanlarla diğer insanlar karşılaştırılmıştır.

Benzetme Örneklendirme
Q Aralarında ilgi bulunan iki varlıktan zayıf olanın güçlü Q Anlatılan ve savunulan bir düşüncenin doğruluğunun kul-
olana benzetilmesiyle oluşan düşünceyi geliştirme yoludur. lanılan örneklerle somutlaştırılmaya çalışılmasıdır.
Q Anlatılanların okuyucunun zihninde somutlaşması için bu Q Örnekleme yapılarak metinde anlatılan düşüncenin daha
yöntem kullanılır. anlaşılır ve akılda kalıcı hâle gelmesi amaçlanır.
Q Benzetme olan metinlerdeki cümlelerde “gibi, misali, -miş- Q Örneklendirme olan metinlerdeki cümlelerde genellikle
çesine, tıpkı, aynen” gibi benzerlik işlevli söz varlıklarına “örneğin, mesela, örnek olarak, söz gelişi” gibi söz varlık-
yer verilir. ları da kullanılır.
» Toplum ağacının bahar filizleri olan gençlik, çekirdeğini » Yusuf Atılgan’ın romanında psikolojik yıkıma uğrayan
özünde tutan meyve gibidir. Aydınlık bir dünya o tohum- karakterler vardır. Örneğin Anayurt Oteli romanının baş-
lardan, o çiçeklerden doğacaktır. Bu doğuşa tanıklık ede- kahramanı Zebercet, romanda tüm iç dünyasıyla anlatılır.
cek büyükler de yolu aydınlatan fener misali tecrübele- Zebercet; pek kimseyle konuşmaz, kendini yalnızlığa mah-
riyle gençlere yardım edecektir. kum eder. Sonunda da psikolojik yıkıma uğrar.
Parçada kullanılan benzetmeler şunlardır: Toplum ağaç / Parçada Yusuf Atılgan’ın, romanlarında psikolojik yıkıma
gençlik çekirdeğini özünde tutan meyve / gençlik uğrayan karakterleri kullandığından bahsedilmiş, o karakter-
ağacın bahar filizleri / büyükler yolu aydınlatan fener lerden biri olan “Zebercet” bu duruma örnek verilmiştir.

5. Sınıf Türkçe 61