Page 15 - 11_cografya_ogretmenin
P. 15
DOĞAL SİSTEMLER 13
II. İkincil Tüketiciler
ˇ Yaşamlarını et yiyen hayvanları yiyerek sür- Güneş ışınları
düren canlılardır. Örneğin; aslan, yılan, yırtıcı
kuşlar…
III. Üçüncül Tüketiciler
ˇ Hem bitkisel hem de hayvansal besin madde-
lerini yiyerek yaşamlarını sürdüren canlılardır.
Örneğin; insan, domuz, ayı…
Ayrıştırıcılar (Çürükçüller)
ˇ Bitki ve hayvan kalıntılarını parçalayarak, hem
kendi besinlerini sağlarlar hem de çeşitli kimyasal maddeleri ayrıştırarak yeniden canlılar
tarafından kullanılabilir hale getirirler. Örneğin; bakteriler, mantarlar…
2. Madde Döngüsü
ˇ Doğadaki cansız maddelerin bitkiler tarafından besin maddesine dönüştürüldükten sonra
canlılar arasında dolaşması ve canlılar öldükten sonra ayrıştırıcılar tarafından tekrar cansız
ortama aktarılmasına madde döngüsü denir. Karbon, azot ve su döngüsü doğadaki en önemli
döngüler arasında yer almaktadır.
a. Karbon Döngüsü
Atmosferdeki
ˇ Canlıların temel yapısını oluşturan karbon; CO
atmosferde karbondioksit, suda karbondi- 2 Fotosentez
oksit ve bikarbonat hâlinde bulunur. Kara-
larda ise karbon, kömür, doğal gaz, petrol,
kireç taşı içerisinde yer alır. Karbon dön- Fosil
güsü diğer madde döngülerinde olduğu gibi yakıtların
karbonun tüketimi ve tüketilen karbonun ve odunun
tekrar doğaya dönmesi şeklinde olur. De- yakılması Üreticiler
niz ile atmosfer arasında karbon döngüsü Fitoplankton
olabildiğince yavaştır. Karbonun kaynakları
şunlardır: atmosfer, sular, canlılar ve ka-
ralardır.
Karbon tüketimi şu şekillerde olur:
ˇ Kara ve deniz bitkileri tarafından bitkilerde kullanılır. (fotosentez sırasında)
