Page 17 - 11_cografya_ogretmenin

DOĞAL SİSTEMLER 15
b. Azot Döngüsü
ˇ Azotun havadan toprağa, topraktan
bitkiye, bitkiden tüketicilere, bun- Denitrifikasyon
lardan da tekrar havaya ve topra- Biyolojik
tespit
ğa geçmesine azot döngüsü denir. Azot tespit
Canlılar için önemli bir madde olan eden Başlangıç
azotun esas kaynağı atmosferdir. Denitrifikasyon Kokuşma bakteriler Azot
Atmosfer % 78 oranında azot içerir. bakterileri Nitrat tespiti
Fakat azot organizmalar tarafından Nitrat Nitrit
doğrudan kullanılamaz. Azotun bit- bakterileri
kiler tarafından kullanılabilmesi için Nitrifikasyon Nitrit
bakterileri
bazı süreçlerden geçerek nitrit ve
nitratlara dönüştürülmesi gerekir.

Doğadaki azot döngüsü şu şekilde olur:
ˇ Atmosferde yıldırım ve volkanik faaliyetler sonrasında ortaya çıkan elektrik deşarjları sonu-
cunda azot, oksijenle birleşerek nitrik asite dönüşür.
ˇ Nitrik asit yağışlarla beraber toprağa karışarak bakteriler tarafından nitrat tuzlarına
dönüştürülür. Bu bakteriler ölmüş canlıların yapılarındaki organik maddeleri de nitrat tuz-
larına dönüştürür. Bu olaya nitrifikasyon, topraktaki azotun atmosfere geri dönmesine
denitrifikasyon denir.
ˇ Toprakta ve bazı bitkilerin köklerinde bulunan azot bağlayıcı bakteriler sayesinde bitkiler
nitrat tuzlarını alır ve yapılarına katar. Nitrit ve nitratlar besin zinciri ile bitkilerden
otçullara, otçullardan etçillere geçer.

ˇ Ölen bitki ve hayvanlar, ayrıştırıcılar tarafından parçalanarak bünyelerindeki nitrit ve nit-
rat tuzları toprağa karışır. Toprakta yaşayan bazı bakteriler ise nitrit ve nitrat tuzlarını
tekrar azota çevirerek atmosfere verirler.

c. Su Döngüsü

ˇ Su döngüsünün başlama noktası yoktur. Su döngüsünü harekete geçiren güneş, okyanus
ve kara kütleleri üzerindeki suları ısıtır, ısınan sular da buharlaşarak atmosfere yükselir.
Yükselen hava akımları, su buharını atmosfer içinde yukarıya kadar taşır; orada bulunan
daha soğuk hava, bulutlar içinde yoğunlaşmaya sebep olur. Hava akımları, bulutları Dünya
çevresinde hareket ettirir, bulutları oluşturan su buharı yoğuşur ve yağış olarak gökyü-
zünden düşer. Bazı yağışlar, kar olarak Dünya’ya geri döner ve donmuş su kütleleri halinde
binlerce yıl kalabilecek olan buz tepeleri ve buzullar şeklinde birikebilir. Ilıman iklimlerde
ilkbahar geldiğinde çoğu zaman karlar erir ve eriyen su, toprak yüzeyinde akışa geçer bazen
de sellere sebep olur. Daha sonra nehirlere karışır ve okyanuslara doğru hareket eder.