Page 11 - 10. SINIF BİYOLOJİ DEFTERİM - GİRİŞ YAYINLARI

ÖZETİN ÖZETİ 2. ÜNİTE: KALITIMIN GENEL İLKELERİ

KALITIMIN TEMEL ESASLARI

Kalıtım: Canlıların sahip olduğu özelliklerin dölden döle aktarıl- Homozigot (Arı, saf) Döl: Bir karaktere etki eden genlerin
ması olayıdır. aynı alellere sahip olması durumudur. AA, BB, cc şeklinde gös-
Genetik: Aynı tür canlılar arasında benzerliklerin ve farklılık- terilir.
ların nasıl ortaya çıktığını, genlerin yapısını, işleyişini inceleyen Heterozigot (Melez, hibrit) Döl: Bir karaktere etki eden gen-
bilim dalıdır. lerin birbirinden farklı alellere sahip olması durumudur. Aa, Bb,
Q Kalıtımla ilgili bazı kavramlar şunlardır: Cc şeklinde gösterilir.
Karakter: Canlılarda genlerin etkisi sonucu ortaya çıkan birey- Genotip: Canlının sahip olduğu genlerin tamamıdır.
ler arasında çeşitlilik gösteren ve nesilden nesile aktarılan Fenotip: Canlının kalıtım ve çevrenin etkisiyle dış görünüşünde
GİRİŞ YAYINLARI
niteliklerin her biridir. Saç rengi, göz rengi, kan grubu örnek gözlenen, ölçülen özelliklerin tamamıdır.
verilebilir.
Baskın (Dominant, başat) Gen: Bulunduğu her durumda can-
Özellik: Bir karakterin her bir farklı türüne denir. İnsanda göz
rengi bir karakter; karakterin siyah, mavi, ela olması bir özel- lının fenotipinde etkisini gösteren genlerdir. Büyük harfle gös-
liktir. terilir.
Homolog kromozom: Biri anneden diğeri babadan gelen şekil Çekinik (Resesif) Gen: Yalnızca homozigot durumda canlının
ve büyüklük bakımından benzer olan aynı karakterin kalıtımında fenotipinde özelliğini gösteren genlerdir. Küçük harfle gösteri-
görev alan kromozomların her biridir. lir. Baskın genler çekinik genlerden önce yazılır.

Alel Gen: Homolog kromozomların karşılıklı lokuslarında yer Bağlı Gen: Aynı kromozom üzerinde bir arada bulunan genler-
alan aynı karaktere etki eden genlerdir. dir.

Lokus: Homolog kromozomlarda genlerin bulunduğu bölgelerdir. Bağımsız Gen: Farklı kromozomlar üzerinde bulunan genlerdir.
Diploit hücre: Eşeyli üreyen canlıların vücut hücrelerinde biri Parantel (Atasal) Kuşak: Genetik çaprazlamlarda ebeveynin
anneden diğeri babadan gelen iki takım kromozoma sahip hüc- oluşturduğu kuşaktır. P harfi ile gösterilir. Oluşan yavrular
relerdir. 2n ile gösterilir. filial (oğul döl, nesil) kuşağını oluşturur. F ile gösterilir.

Haploit hücre: Tek takım kromozoma sahip hücrelerdir. n ile Çaprazlama: Atasal canlılarda belli bir karakterle ilgili gamet-
gösterilir. lerin birleşmesidir.

Olasılık İlkeleri Mendel İlkeleri

Q Şansa bağlı olaylarda ilk denemede elde edilen sonuç Q Mendel bezelyeler üzerinde çalışarak kalıtımın temel
diğer denemelerin sonucunu etkilemez. Bağımsız olayların ilkelerini oluşturmuştur.

sonucu da bağımsızdır. Madeni para defalarca atılsa da Q Mendel'in bezelye bitkisini tercih etmesinin nedenleri
tura gelme ihtimali 1/2 dir. şunlardır; bezelyelerin çift eşeyli olması, başka çiçekli
Q Şansa bağlı iki bağımsız olayın aynı anda gerçekleşme bitkilerle tozlaşma yapmaması, belirgin özellikteki
karakterlerin bulunması, kısa zamanda çok sayıda
ihtimali ayrı ayrı gerçekleşme ihtimallerinin çarpımına bitki elde edilmesi, doğal yaşam ortamlarında kendi-
1 1
eşittir. İki madeni paranın yazı gelme ihtimali x = leşmesiyle üremesidir.
2
2

1 Karakter Tohum Tohum Kabuk Kabuk Gövde Çiçek Çiçek
4 'tür. Özellik Rengi Şekli Şekli Rengi Uzunluğu Rengi Durumu
Q Gametlerin oluşma ihtimallerinde homozigot saf karak- Baskın Sarı Düz Yassı Yeşil Uzun Mor Yanda
terlerde tek çeşit gamet oluşurken heterozigot derecesi Özellik
gamet çeşidi sayısını iki kat arttırır. n hibritlik derecesi Çekinik Yeşil Buruşuk Kıvrık Sarı Kısa Beyaz Uçta
n
olup 2 ile gamet çeşit sayısı hesaplanır. Özellik

40 Giriş Yayınları / 10. Sınıf Biyoloji