Page 13 - 10. SINIF BİYOLOJİ DEFTERİM - GİRİŞ YAYINLARI

ÖZETİN ÖZETİ 2. ÜNİTE: KALITIMIN GENEL İLKELERİ

Eşeyin Belirlenmesi ve Eşeye Bağlı Kalıtım

Eşey Tayini

Q Kromozomlar eşey ve vücut kromozomları olmak üzere ikiye ayrılır.
Q Canlıların eşeylerinin belirlenmesinde rol alan genleri taşıyan kromozomlara eşey kromozomları (gonozom) denir.
Q Eşey kromozomları dışında canlının kalıtsal özelliklerini taşıyan kromozomlara vücut kromozomlar (otozom) denir.
Q Sağlıklı bir insanın diploit (2n) hücrelerinde iki gonozom bulunurken haploit (n) hücrelerinde ise tek gonozom bulunur.

Q İnsanda vücut hücrelerinde 2n=46 kromozom bulunur. 44'ü otozom 2'si gonozomdur. Gonozomlar X ve Y olmak üzere iki
çeşittir. İnsanda cinsiyet babadan gelen spermin taşıdığı gonozom ile belirlenir. Sperm X kromozomunu taşıyorsa dişi,
GİRİŞ YAYINLARI
Y kromozomunu taşıyorsa erkek birey oluşur. Dişiler 44+XX iken erkekler 44+XY'dir. Yumurtada 22+X, spermde ise
22+X veya 22+Y'dir.

Eşeye Bağlı Kalıtım

Q İnsanda gonozomlar yalnız cinsiyeti belirlemez. Vücut karakterlerine ait genleride taşır. Gonozomlar üzerinde taşınan
karakterlere eşeye bağlı kalıtım denir.

X kromozomu

X kromozomunun Hemofili Y kromozomu
homolog olmayan Retinitis pigmentosa Y kromozomunun
bölgesi Kısmi renk körlüğü Kulak
kıllılığı homolog olmayan
bölgesi
Tam renk körlüğü
Homolog Bölge Homolog Bölge

Q X ve Y'nin homolog bölgelerinde taşınan her özellik anne ve babadan gelen iki alelle belirlenir. Buradaki özellikler hem dişi
hem de erkek bireylerde gözlenir.
Q X kromozomunun homolog olmayan bölgesinde taşınan genler hem erkek hem de dişi bireylerde gözlenir.
Q Y kromozomunun homolog olmayan bölgesinde taşınan özellikler sadece erkek bireylerde gözlenir.

X Kromozomuna Bağlı Kalıtım
Q Kız çocukları X kromozomu ile aktarılan genleri hem anne hem de babadan alırlar.
Q X kromozomuna bağlı çekinik karakterler erkeklerde kız çocuklara göre daha sık ortaya çıkmaktadır.

Q Kız çocuklarda çekinik özelliğin ortaya çıkması için hem anne hem de babadan gelmesi gerekirken erkek çocuklarında
anneden gelmesi yeterlidir. Kısmi renk körlüğü, hemofili X kromozomuna bağlı kalıtıma örnektir.

Q X kromozomuna bağlı baskın alellerin kalıtımı;baskın alellerin oluşturduğu özellikler XX kromozomlarında bulunduğundan
daha yaygın görülür. Duchenne kas distrofisi, bozuk dentin hastalığı örnek verilebilir.
Y Kromozomuna Bağlı Kalıtım
Q Erkek çocuklarda bulunur. Babadan oğula aktarılır. Y kromozomunun X ile homolog olmayan bölümünde bulunan genler ile
kalıtılır.
Q Kulak kıllılığı, balık pulluluk ve yapışık parmaklılık karakterleri en çok bilinen karakterlerdir. Akraba evlilikleri resesif
genlerle kalıtım gösteren hastalıkların ortaya çıkma ihtimalini arttırmaktadır.

64 Giriş Yayınları / 10. Sınıf Biyoloji