Page 48 - 10. SINIF FAVORİ COĞRAFYA DEFTERİM
P. 48
ÖZETİN ÖZETİ Ünite 1: Doğal Sistemler
yeryüzündekİ sular
Q Yaklaşık olarak Dünya yüzeyinin %71'i sularla kaplıdır.
Q Yeryüzündeki suların tamamını oluşturan su küreyi (hidrosfer) sular coğrafyası (hidrografya) inceler.
Q Su döngüsü: Suyun litosfer, hidrosfer ve atmosfer arasındaki hareketidir. Yeryüzündeki suların buharlaşması ve bitkilerdeki
terleme vasıtasıyla atmosferde nem oluşur. Atmosferdeki soğumayla su buharı yoğunlaşır ve yağış olarak yeryüzüne düşer.
Yağış sularının bir kısmı yüzeysel akışa geçer bir kısmı da yer altı sularını besler.
Q Yeryüzündeki su kaynaklarının %97'sini tuzlu sular, %3'ünü tatlı sular oluşturmaktadır.
Q Bu %3'lük tatlı suların ise %68,9'unu buzullar %30,8'ini yer altı suları %0,3'ünü ise yüzey suları oluşturmaktadır.
Okyanus ve Denizler
Okyanus Deniz Kenar Deniz İç Deniz
Yeryüzündeki büyük Okyanuslara göre küçük alan Okyanuslara boğazlar
çanaklarda suların kaplayan ve genellikle kıta Okyanuslardan ada aracılığıyla bağlanan ve kara
birikmesiyle meydana gelen yaylarıyla ayrılmış
denizlerden daha büyük su içerisine sokulmuş su denizlere denir. içlerine sokulmuş denizlere
kütlelerine denir. kütlelerine denir. denir.
Okyanuslar
Q Yeryüzünün %71'ini okyanus ve denizler meydana getirmektedir. Okyanus ve denizlerin tuzluluk oranları enleme bağlı olarak
Ekvator'dan kutuplara doğru azalır. Okyanusların kapladığı alan bakımından sıralaması şöyledir: Büyük Okyanus (Pasifik),
Atlas Okyanusu (Atlantik), Hint Okyanusu
Akarsular
Q Eğim doğrultusunda belirli bir yatak içerisinde olan ve genellikle durgun olmayan su kütlelerine akarsu denir.
Q Akarsuların doğduğu yere kaynak, denize veya göle döküldüğü yere ise ağız denir. Akarsuların aktığı yatağa ise vadi denir.
Akarsular yüzey sularının %2'sini oluşturmaktadır.
Debilerine ve Rejimlerine Göre Akarsular
Q Akarsu yatağının belli bir kesitinden saniyede geçen su miktarına debi (akım) denir. Akarsuların yataklarından geçen su mik-
tarı yıl içerisinde iklim koşullarına bağlı olarak değişiklik gösterir. Akarsuların yıl içerisindeki seviyelerinde meydana gelen bu
değişimlere akarsu rejimi denir. Akarsu, rejimine göre ikiye ayrılır:
5 Düzensiz Rejimli Akarsular: Akıttıkları su miktarı yıl içinde belirgin olarak değişen ve bazen kuruyan akarsulardır. Ganj,
İndus, Parana ve Po akarsuları buna örnektir.
5 Düzenli Rejimli Akarsular: Akıttıkları su miktarı yıl içinde belirgin olarak değişmeyen ve sürekli belirli bir seviyede su taşı-
yan akarsulardır. Amazon ve Kongo buna örnektir. Kurak bölgelerde yer alan ve ne zaman akışa geçeceği belli olmayan
kuru derelerin rejimine epizodik rejimli akarsular denir.
Beslenme Kaynaklarına Göre Akarsular
Q Akarsular; yağmur, kar, buz erimeleri, göl ve yer altı sularından beslenirler. Bazı akarsular sadece bir kaynaktan beslenirken
bazı akarsular birçok farklı kaynaktan beslenebilir. Farklı kaynaklarla beslenen ve farklı iklim bölgelerinden geçen akarsular
karma yapılı akarsuları oluşturur. Nil Nehri buna örnektir.
48 Markaj Yayınları / 10.Sınıf Coğrafya
MARKAJ YAYINLARI