Page 28 - 10. SINIF FAVORİ COĞRAFYA DEFTERİM
P. 28
ÖZETİN ÖZETİ Ünite 1: Doğal Sistemler
dış kuvvetler ve dış kuvvetlerİn oluşturduĞu yer şekİllerİ
Q Kaynağını Güneş'ten alan kuvvetlere dış kuvvetler denir. Akarsu, rüzgâr, buzul, dalga, karstik şekiller, kıyı tipleri, erozyon ve
heyelan bu grupta yer alır.
Akarsuların Oluşturduğu Yer Şekilleri
Aşınım Şekilleri Birikim Şekilleri
Çentik Vadi: Akarsuyun sürekli Birikinti Konisi: Erozyonun etkili
derine doğru aşındırmasıyla oluşan olduğu alanlarda, dağlık bölgede
"V" biçimli vadilerdir. Doğu Anadolu akarsuların taşıdığı alüvyonları dağ
ve Karadeniz'de yaygındır. eteğinde biriktirmesi ile oluşur.
Boğaz (Yarma) Vadi: Boyuna uzanan
dağ sıralarını akarsuyun enine yar- Birikinti Yelpazesi: Birikinti konileri-
masıyla oluşur. "U" biçimindedirler. nin birleşmesiyle oluşur.
Karadeniz ve Akdeniz'de görülür.
Kanyon Vadi: Daha çok kalkerli Dağ Eteği Ovası: Birikinti koni ve
arazide oluşan dik ve taraçalı vadi yelpazelerinin zamanla büyümesi ve
türüdür. Akdeniz Bölgesi'nde yay- birleşmesi sonucu oluşur.
gındır.
Geniş Tabanlı Vadi: Eğimin azalması Dağ İçi Ovası: Akarsuların dağlık
sonucu akarsuyun yatağını yana bölgelerde taşıdığı malzemeyi geniş
aşındırmasıyla oluşur. Ege Bölge- bir vadide birleştirmesi ile oluşur.
si'nde görülür.
Asimetrik (Yatık Yamaçlı) Vadi: Delta: Akarsuların döküldüğü yer-
Farklı dirençteki kayaçların bir lerde (göl, deniz vb.) taşınan malze-
yamacı hızlı, diğer yamacı yavaş melerin birikmesiyle oluşur.
aşındırması ile oluşur.
Taban Seviyesi (Taşkın) Ovası:
Plato: Akarsular tarafından yarıl- Akarsuların taban seviyesine yakın
mış yüksek düzlüklerdir. İç Anadolu kesimlerde taşıdığı malzemeyi birik-
Bölgesi'nde yaygın olarak görülür.
tirmesiyle oluşur.
Peribacaları: Volkanik tüflerin yay- Irmak Adası: Akarsu yatağının
gın olduğu yerlerde selinti suların genişlediği ve yatak eğiminin azal-
etkisiyle oluşur. İç Anadolu'da Nev- dığı yerlerde oluşur.
şehir - Ürgüp - Göreme'de yaygındır.
Kırgıbayır: Kuraklığın etkili olduğu, Menderes: Eğimin azaldığı yerlerde
bitki örtüsünden yoksun yörelerde akarsuyun kıvrımlar yaparak akma-
sağanak yağışların meydana getir- sıyla oluşur. Ege'de Gediz, Küçük ve
diği yamaç kertikleridir. Büyük Menderes buna örnektir.
28 Markaj Yayınları / 10.Sınıf Coğrafya
MARKAJ YAYINLARI
