Page 12 - 10. SINIF FAVORİ COĞRAFYA DEFTERİM

ÖZETİN ÖZETİ Ünite 1: Doğal Sistemler

İç kuvvetler ve İç kuvvetlerİn oluşturduĞu yer şekİllerİ

Q Kaynağını yerin iç kısımlarından alan kuvvetlere iç kuvvetler denir. Orojenez, epirojenez, depremler ve volkanizma olayları iç
kuvvetler içerisinde değerlendirilir. Kaynağını mantodan alırlar.

Orojenez (Dağ Oluşumu)

Q Dış kuvvetlerin aşındırdığı malzemeler deniz ve okyanus tabanlarında birikir. Biriken tortul tabakalar levhalar sıkıştığında ya
kıvrılır ya da kırılır.
Hors t
Antiklinal

Senklinal Graben

Q Esnek olan tortul tabakaların kıvrılıp yükselmesiyle kıv- Q Esnekliğini kaybetmiş tortul tabakalar yan basınçlara
rım dağları oluşur. Kıvrılan kısımların üstte kalan bölüm- uğradıklarında kırılmaya uğrar. Kırılan kısımların yük-
lerine antiklinal, çanaklaşan bölümlerine ise senklinal adı sekte kalan bölümlerine horst, çukurda kalan yerlerine
verilir. ise graben adı verilir.

Q Yeryüzünde ilk kıvrım dağları Prekambriyen'de meydana gelen Huron Kıvrımları'dır.
Q Senozoyikte meydana gelen Alp - Himalaya kıvrımı, kıvrım dağlarına örnektir.
Q Paleozoyik sonlarına doğru gerçekleşen kıvrım hareketlerine Hersinyen kıvrımları denir.
Q Kırık dağlara örnek olarak Kıyı Ege'deki dağlar, (Kaz, Madra, Yunt, Boz, Aydın ve Menteşe dağları) verilebilir.

Q Kırık dağların olduğu yerlerde deprem, kaplıca ve ılıcalara rastlanır.

Epirojenez (Kıta Oluşumu) Depremler (Seizma)

Q Kara kütlelerinin bir bütün olarak yükselmesi ya da alçal- Q Depremler, yer kabuğunda meydana gelen kısa süreli sar-
masına epirojenez denir. sıntılardır.
Q Depremler; çöküntü (karstik arazilerde, maden ocakla-
Alçalma Yükselme rında çökmeler), volkanik (volkanizmanın aktif olduğu yer-
lerde) ve tektonik (fay hatları - kırılma) olmak üzere 3'e
Q Dış kuvvetler biriktirme Q Dış kuvvetler aşındırırsa, ayrılır.
yaparsa, buzullar artarsa, Q Buzullar erirse yükselme Q Kırık hatlarına fay denir. Faylar, normal, ters ve doğrultu

volkanik dağ oluşursa gerçekleşir. (yanal) atımlı olarak sınıflandırılır.
(tüf) gerçekleşir.
Q Depremin meydana geldiği yere iç merkez (hiposantr),
en çok zarar verdiği yere dış merkez (episantır), deprem
Q Kara yükselince deniz seviyesi geriler, deniz altındaki bazı dalgalarına izoseist, iç merkez ile dış merkez arasındaki
yerler kara hâline gelir. mesafeye odak derinliği denir.
Q Kara kütlesinin ağırlaşıp alçalmasıyla denizin karaya Q Deprem dalgaları P (primer), S (sekonder), R (rayleigh) ve
doğru ilerlemesine transgresyon denir. L (love) harfleriyle adlandırılır. Dünya'daki deprem alan-
Q Kara kütlesinin hafifleyip yükselmesiyle deniz seviyesinin ları; Alp - Himalaya kıvrım kuşağı, Büyük Okyanus çev-
geri çekilmesine de regresyon denir. resi (Ateş Çemberi), Atlas Okyanusu'nun orta kesimleri,
Akdeniz ve Hint Okyanusu çevresidir.

12 Markaj Yayınları / 10.Sınıf Coğrafya
MARKAJ YAYINLARI