Page 14 - 10. SINIF FAVORİ COĞRAFYA DEFTERİM

ÖZETİN ÖZETİ Ünite 1: Doğal Sistemler

Tortul (Sedimenter) Kayaçlar

Q Yeryüzündeki kayaçların çeşitli dış kuvvetler etkisiyle, aşınıp parçalanması ve çukur yerlerde birikmesi sonucu oluşur. Tabakalı
bir yapıya sahiptir.
Q Her tabaka oluştuğu dönemin özelliklerini belirtmektedir. Bu kayaçların içerisinde fosillere de rastlanmaktadır.
Q Fiziksel Tortul Kayaçlar: Kayaçların parçalanması ile oluşan kırıntılı malzemelerin oluşturduğu kayaçlardır.

5 Başlıcaları; çakıl taşı (konglomera), buzul taşı, kum taşı (gre), kil taşı (şist) breş (moloz taşı) ve mil taşıdır.
Q Kimyasal Tortul Kayaçlar: Suların içerisindeki eriyik malzemelerin çökelmesi ile oluşur. Suda kolay çözülebilen kayaçlardır.
5 Başlıcaları; kalker (kireç taşı), traverten, alçı taşı (jips), dolomit ve kaya tuzudur.

Q Organik Tortul Kayaçlar: Bitki ve hayvan kalıntılarının deniz ya da göl ortamlarında çökelip tabakalaşması ile oluşan kayaç-
lardır. Kömür, tebeşir, mercan ve linyit bu kayaçlara örnektir.

Başkalaşım (Metamorfik) Kayaçlar

Q Püskürük ve tortul kayaçların yüksek sıcaklık ve basınç altında kalarak değişime uğramasıyla oluşur.
Q Kalkerin başkalaşmasıyla mermer, granitin başkalaşmasıyla gnays, kum taşının başkalaşmasıyla kuvarsit, kil taşının başka-
laşmasıyla şist, taş kömürünün başkalaşmasıyla elmas oluşur.
Kayaçların Yeryüzü Şekillerinin Oluşumuna Etkisi

Q Yeryüzü şekillerinin oluşmasında ve değişmesinde; iklimin, kayaçların, iç ve dış kuvvetlerin etkisi vardır.
Q Kayaçların fiziksel ve kimyasal özellikleri yeryüzünün şekillenmesinde doğrudan ya da dolaylı bir etkiye sahip olup zamanla
kayaçların aşınım sürecindeki dayanıklılığını da belirlemektedir.

türkİye'de İç kuvvetler ve İç kuvvetlerİn oluşturduĞu yer şekİllerİ

Depremler Epirojenez ve Orojenez Volkanizma

Q Ülkemiz III. zamanda toptan yük- Q Türkiye'nin yaklaşık üçte biri volka-
Q Fay hatları yer kabuğunun zayıf nik materyallerle kaplıdır.
ve hareketli bölgeleridir. Türkiye'nin selmeye uğramıştır. Anadolu Yarı-
Arabistan, Afrika ve Avrasya lev- madası hâlen yükselmektedir. Q Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu
haları arasında sıkışması depremle- Q Gondwana ve Laurasia karalarının ve Batı Anadolu'da volkanik alan-
rin yaşanmasına neden olur. birbirine yaklaşması sonucu kıvrılan lara rastlanmaktadır.
tabakalar Kuzey Anadolu ve Toros
Q Türkiye'de depremler beş bölgeye Q Ülkemizde volkanik arazi çok, ancak
ayrılmaktadır. Birinci dereceden Dağlarını meydana getirmiştir. Bazı aktif volkan yoktur.
deprem alanları fay hatları çevre- katmanlar sert olduğu için kıvrıla- Q Doğu Anadolu'da: Büyük Ağrı, Küçük
sidir. mamış, kırılmıştır. Kırılma sonucu Ağrı, Tendürek, Süphan ve Nemrut
yer kabuğu fay hatları boyunca
Q Tuz Gölü'nün güneyi ve Anamur bloklar hâlinde yükselmiştir. dağları
Burnu arasındaki bölge beşinci dere- Q İç Anadolu'da: Erciyes, Melendiz,
ceden deprem alanıdır. Q Kıvrım dağlara; Toroslar, Küre, Hasandağ, Karacadağ, Karadağ
Ilgaz, Mescit, Yalnızçam örnektir.
Q Türkiye'de karstik bölgelerde ise Kırık dağlara; Kaz, Madra, Yunt Q Güneydoğu Anadolu'da: Karacadağ
çökme depremleri görülür. Aydın ve Menteşe dağları örnektir. Q Batı Anadolu'da: Kula çevresi

14 Markaj Yayınları / 10.Sınıf Coğrafya
MARKAJ YAYINLARI