Page 13 - 10. SINIF FAVORİ COĞRAFYA DEFTERİM

Ünite 1: Doğal Sistemler ÖZETİN ÖZETİ

Volkanizma

Q Magmanın yeryüzüne çıkması ya da yeryüzüne kadar sokulması olayına volkanizma denir. Volkanik patlama belirli bir noktada
gerçekleşirse merkezi, bir hat boyunca olursa çizgisel, belirli bir alan
boyunca oluşursa alansal püskürme adını alır. Krater
Kül, Lapilli ve
Q Levha sınırları volkanik olayların çok olduğu bölgelerdir. Volkanik volkan bombası
olaylar sırasında dışarıya çıkan malzeme sıvıysa lav, katı ise tüf
adını alır.
Kaldera
Q Huni biçimindeki çukurluklara krater denir. Çakıl büyüklüğünde olan Maar
katı maddelere lapilli, daha büyüklerine ise volkan bombası denir.
Q Gaz patlamasıyla oluşan çukurluklara maar, volkanik patlamayla
çıkan materyalin üst üste birikmesiyle oluşan kabartılara da volkan
konisi adı verilir.

Q Volkanik dağlar tektir. Afrika'da Klimanjaro, Japonya'da Fujiyama,
Endonezya'daki Sumatra, İtalya'da Etna ve Türkiye'deki Ağrı dağları
volkanik dağlara örnektir. Büyük Okyanus çevresinde volkanlar yoğundur. (Ateş Çemberi)
Q Volkanizmada dışarıya çıkan malzeme katı ise (asidik) tabanlı volkanlar, akışkan özellikte ise (bazik) kalkan volkanları oluşur.
Derinlik volkanizmasıyla sill, batolit, lakolit ve dayk gibi kayaçlar oluşur.
Q Ülkemiz genç olduğundan volkanik arazi yaygındır. Ancak günümüzde aktif volkan yoktur.

yer kabuĞunun malzemesİ: kayaçlar

Kayaçlar

Püskürük Kayaçlar Tortul Kayaçlar Başkalaşım Kayaçlar

İç Püskürük Dış Püskürük Fiziksel Tortul Kimyasal Organik Tortul Mermer
Kayaçlar Kayaçlar Kayaçlar Tortul Kayaçlar Kayaçlar
Elmas
Granit Andezit Çakıl Taşı Kalker Kömür
Mikaşist
Siyenit Obsidyen Kum Taşı Jips Tebeşir
Gnays
Diyorit Bazalt Kil Taşı Dolomit Linyit
Kuvarsit
Gabro Volkanik Tüf Breş Kaya Tuzu Mercan

Püskürük (Magmatik - Katılaşma) Kayaçları

Q Yerin derinliklerinde bulunan magmanın yeryüzünde veya yer kabuğunun iç kesimlerinde soğumasıyla oluşur.
Q İç Püskürük Kayaçlar (Derinlik Kayaçları): Magmanın, yer kabuğunun belirli yerlerine sokularak katılaşması sonucu oluşmuştur.
5 Soğuma yavaş gerçekleştiği için bu kayaların kristalleri iri taneli ve serttir.
5 Üzerindeki tabakaların zamanla aşınması sonucu yeryüzüne çıkarlar.

5 Başlıca iç püskürük kayaçlar; granit, siyenit, diyorit ve gabrodur.
Q Dış Püskürük Kayaçlar (Yüzey Kayaçları): Magmanın yeryüzünde soğuyup katılaşmasıyla oluşan kayaçlardır.
5 Soğuma hızlı olduğu için bu kayaçların kristalleri küçük taneli, bazıları ise camsı yapıdadır.
Q Bu taşlara bazalt, andezit, trokit, volkan camı (obsidyen), sünger taşı ve volkan tüfleri örnek olarak verilebilir.

Markaj Yayınları / 10. Sınıf Coğrafya 13
MARKAJ YAYINLARI