Page 6 - 2024 KPSS TEK KİTAP KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI

SÖZCÜKTE VE SÖZ 1.

ÖBEKLERİNDE ANLAM BÖLÜM

SÖZCÜKTE ANLAM ● Köprünün ikinci ayağı bugünlerde dikilecek.
¯ Bir takım şeylerin yerden yüksekte durmasını sağ-
Belli bir anlamı olan; bir varlığı, bir durumu, bir hareketi
ifade eden seslere sözcük denir. Sözcükler dilin işleyi- layan dayanak, destek veya bunlardan her biri (Yan
EDİTÖR YAYINEVİ
anlam)
şinde temel birimlerdir. Her sözcüğün bir anlamı vardır.
Ancak sözcükler kullanıldıkları cümle içinde bazı anlam ● Sırtında kendi boyu kadar bir küfe ile yol kenarında
hareketlilikleri gösterebilir. Bu yüzden sözcükler, anlam bekleyen bir çocuk…
bakımından farklı başlıklar altında incelenir. ¯ Bazı canlılarda bel ve boyun arasındaki bölge (Temel
anlam)
● Dağın sırtında bulunan kaynak sularını ovaya indir-
SÖZCÜKLERİN ANLAM ÖZELLİKLERİ menin bir yolunu arıyordu.
Gerçek (Temel) Anlam ¯ Dağların veya tepelerin üst bölümü (Yan anlam)

Bir sözcüğün zihnimizde uyandırdığı ilk anlam, ilk çağrı-
şıma gerçek (temel) anlam denir. Ayrıca gerçek (temel) Mecaz Anlam
anlam, sözcüğün herkes tarafından bilinen ilk anlamıdır. Sözcüklerin gerçek anlamlarından tamamen uzaklaşa-
rak kazanmış oldukları yeni ve farklı anlamlara mecaz
I ÖRNEK anlam denir. Sözcükleri veya söz öbeklerini mecaz
● Dağın zirvesine doğru tırmandıkça hava soğuyordu. anlamda kullanmadaki amaç, sözün etkileyiciliğini artır-
maktır.
● Kâğıtlar katlanınca daha az yer kaplar.
● Ölüm bu kadar kolay mı sanıyorsun? I ÖRNEK
● O kaçmalar, kovalamalar, kışkırtıcı hareketlerin hepsi ● Yanık sesiyle salondakileri ağlatmıştı.
onda da vardı. ¯ “Yanık” sözcüğü bu cümlede akla gelen ilk anlamın-
Yukarıdaki altı çizili sözcükler, aklımıza gelen ilk anlam- dan (yanmakta olan şey) tamamen uzaklaşarak “duy-
larıyla yani temel anlamlarıyla kullanılmıştır. gulu, dokunaklı, acılı, etkili” anlamında yani mecaz
anlamında kullanılmıştır.

Yan Anlam ● Onunla aramızda tatsız bir olay yaşandı.

Sözcüğün en yaygın kullanılan anlamından uzaklaşma- ¯ “Tatsız” sözcüğü cümlede, akla gelen ilk anlamından
dan, bu anlama bağlı kalarak anlamını genişletmek ve (lezzetsiz) uzaklaşarak “hoşa gitmeyen, can sıkan”
güçlendirmek amacıyla kullanıldığı anlama yan anlam anlamında kullanılarak mecaz anlamlı olmuştur.
denir.
ŗ NOT

I ÖRNEK ¡ Deyimler ve atasözleri genellikle cümlede mecaz
anlamlı olacak şekilde kullanılır.
● Sevimli kedi bir tabak süt içti, yine de doymadı.
● İki elim kanda olsa da bu mektubu yazacağım.
¯ İsteği kalmayıncaya kadar yemek, açlığı kalmamak
(Temel anlam) ¯ “İki eli kanda olmak” deyimi “elindeki iş ne kadar
önemli olursa olsun” anlamında kullanılan mecaz
● Yağmura doyan tohumlar yeşermeye başladı. anlamlı bir ifadedir.
¯ Bir gereksinimi yeteri kadar karşılanmak (Yan anlam) ● Ateş olmayan yerden duman çıkmaz, derdi babam.
● Sağ ayağının ucuyla kapıyı tıklattı. ¯ “Küçük de olsa birtakım belirtiler önemli olay-
¯ Bacakların bilekten aşağıda bulunan ve yere basan lara işaret eder.” anlamında kullanılan bu atasözü
bölümü (Temel anlam) mecaz anlamlıdır.