Page 3 - 2024 kpss dil bilgisi çalışma yaprakları data

SÖZCÜKTE YAPI (KÖK - EKLER) KPSS

KÖK EKLER

• Bir sözcüğün parçalanamayan anlamlı en küçük par- • Sözcüğün sonuna eklenerek yeni sözcükler türeten
çasına kök denir. veya sözcüklerin cümle içindeki görevlerini belirleyen
ses birliklerine ek denir.
Örnek:
› al-, kır-, sev-, kırp-, sus-; ad, kuş, kar, yün, dört... Örnek:
› bak - ış - lar - ın
{ Not: Bir sözcüğün kökü bulunurken aldığı tüm ekler kök ekler
çıkarılır ve geriye kalan anlamlı en küçük parça sözcü- • Türkçe sondan eklemeli bir dil olduğundan her durum-
ğün kökü olur.
da ek olan ses veya sesler kökten sonra gelir. Bir söz-
DATA YAYINLARI
Örnek: cük birden fazla ek alabilir.
› “Susuzluk” sözcüğünün parçalanamayan, anlamlı • Ekler, yapım ekleri ve çekim ekleri olmak üzere iki bö-
en küçük parçası “su” ifadesidir. Bu ifade, sözcü- lümde ele alınır.
ğün tümüyle anlam ilişkisi içerisindedir.
YAPIM EKLERİ
İsim Kökü: Canlı ve cansız tüm varlıklara karşılık gelen, • Eklendiği sözcüğün anlamını değiştiren eklere yapım
“-mek/-mak” eklerini aldıklarında anlamsızlaşan köklerdir. ekleri denir. Yapım ekleri isimden isim, isimden fiil, fi-
Örnek: ilden fiil ve fiilden isim türetir. Ayrıca yapım eki almış
› kör, su, kor, ateş, ayak, ok, ip, yel ... sözcüklere gövde denir.
Örnek:
Fiil Kökü: Bir iş, oluş, hareket bildiren; “-mek/ -mak” ekini
aldıklarında anlamlı olan köklerdir. › utan - gaç - lık → Ekler anlamı değiştirmiş
fiil yapım yapım
Örnek: kökü eki eki
› gel-, uç-, git-, al-, yat-, oku-, sev-...

ÇEKİM EKLERİ
{ Not: “Git-, süz-” şeklinde yazılan sözcüklerin sonun- • Eklendikleri sözcüklerin anlamını ve türünü değiştirme-
daki kısa çizgi (-), bu sözcüklerin fiil kökü olduğunu belir- yen ancak cümle içindeki görevlerini belirleyen eklere
tir ve bu sözcükler okunurken sonlarına “-mek/-mak” eki çekim ekleri denir.
getirildiğini ifade eder. → git(mek), süz(mek)
› kitap - lar - da → Ekler anlamı değiştirmemiş
isim çekim çekim
{ Not: Bazı kökler hem isim hem de fiil kökü olarak kökü eki eki
kullanılabilir. Bu kökler; aralarında anlam ilgisi var ise
ortak kök, hiçbir anlam ilgisi yok ise sesteş kök adını alır. { Not: Çekim ekleri hem isimlere hem de fiillere getiri-
lir. İsimlere getirilen ekler isim çekim ekleridir.

Soru: Aşağıdakilerin hangisinde altı çizili sözcüğün
kökü yanlış gösterilmiştir? Soru: “Emeksiz yemek olmaz.” cümlesindeki sözcükle-

A) Öğretmenim, okumanın yaşı yoktur derdi. rin aldığı ekler, sırasıyla hangi seçenekte doğru veril-
B) Kırmızı arabasını kayalıklara çarpmıştı. miştir?
C) Emine Kadın’ın güleç bir yüzü vardı. A) Yapım eki - Çekim eki - Yapım eki
D) Korkunç bir şeyle karşılaşmış gibiydi. B) Yapım eki - Yapım eki - Çekim eki
E) Zamansız gidişi bizleri fazlasıyla üzdü. C) Çekim eki - Çekim eki - Yapım eki
D) Çekim eki - Yapım eki - Çekim eki
Çözüm: Kök, bir sözcüğün parçalanamayan anlamlı en E) Yapım eki - Çekim eki - Çekim eki
küçük parçasıdır. Ancak anlamlı olan en küçük parça-
nın, sözcüğün kökü olabilmesi için sözcüğün bütünüyle Çözüm: Emek - siz ye - mek ol - maz .
anlam ilişkisinin bulunması gerekir. Buna göre B seçe- yapım yapım çekim
neğindeki “kırmızı” sözcüğünün kökü yanlış gösterilmiş- eki eki eki
tir. “Kırmızı” sözcüğünün tamamı kök hâlindedir, sözcük Cümledeki sözcükler yukarıda belirtildiği gibi sırasıyla
ek almamıştır. “yapım eki - yapım eki - çekim eki”ni almıştır.

1