Page 81 - 8. Sınıf Türkçe Defterim

ÖZETİN ÖZETİ 6. BÖLÜM: YAZIM KURALLARI

BİRLEŞİK SÖZCÜKLERİN YAZIMI

Q Belirtisiz isim tamlamaları, sıfat tamlamaları, birleşik fiiller, ikilemeler, kısaltma grupları ve kalıplaşmış çekimli fiillerden olu-
şan ifadeler yeni bir kavramı karşıladıklarında birleşik sözcük olur. Birleşik sözcükler belirli kurallar çerçevesinde bitişik veya
ayrı olarak yazılır.

Bitişik Yazılan Birleşik Sözcükler

Q Ses düşmesine uğrayan birleşik sözcükler bitişik yazılır. Q Kurallı birleşik fiiller bitişik yazılır.

» pazartesi (pazar+ertesi), kaynana (kayın+ana), niçin » bakakalmak, gelivermek, süregelmek, gidedurmak, düşe-
(ne+için), nasıl (ne+asıl), sütlaç (sütlü+aş) yazmak, çıkagelmek...

Q Sözcüklerin her ikisi veya ikincisi, birleşme sırasında Q “Etmek, olmak” gibi yardımcı fiillerle kurulan birleşik
anlam değişikliğine uğrarsa bu sözcükler bitişik yazılır. fiiller; ses düşmesine, ses değişmesine veya ses türe-
mesine uğrarlarsa bitişik yazılır.
» akşamsefası, kuşburnu, ayşekadın (bitki adları); tavuk-
göğsü, alinazik, dilberdudağı (yiyecek adları); balköpüğü, » kaydetmek, affetmek, hap(i)solmak, bakakalmak, geli-
gülkurusu, yavruağzı, kavuniçi (renk adları); beştaş, vermek, süregelmek...
üçtaş, dokuztaş (oyun adları)...

Q Somut olarak yer bildirmeyen “alt”, “üst” ve “üzeri” söz-
Q “Ev, baş, oğlu, kızı, ağa, efendi, bey, hanım, başı” söz- cüklerinin sona getirilmesiyle oluşturulan birleşik söz-
cükleriyle kurulan bazı birleşik sözcükler asıl anlamlarını cükler bitişik yazılır.
korudukları hâlde, gelenekleştikleri için bitişik yazılır.
» ayakaltı, bilinçaltı, gözaltı, bayramüstü, olağanüstü,
» yayınevi, başkent, eloğlu, elkızı, hanımefendi, beyefendi, suçüstü, yüzüstü; öğleüzeri, ayaküzeri...
ağabey, hacıağa, onbaşı...

Q “Hane, name, zade, zede” ifadeleriyle oluşturulan birle-
şik kelime ler bitişik yazılır.
Q Ara yönleri belirten sözcükler bitişik yazılır.
» dershane, kahvehane, yazıhane; kanunname, seyahat-
» kuzeybatı, güneydoğu, kuzeydoğu, güneybatı. name, siyasetname; amcazade, dayızade; depremzede...

Q Kişi adları ve ünvanlarından oluşmuş mahalle, meydan, Q Şehir, köy, mahalle, dağ, tepe, deniz, göl, ırmak vb.
köy vb. yer ve kuruluş adlarında ünvan adları sonda ise sözcüklerle kurulmuş sıfat tamlaması ve belirtisiz isim
gelenekleşmiş olarak bitişik yazılır. tamlaması kalıbındaki yer adları bitişik yazılır.

» Abidinpaşa (mahalle), Ertuğrulgazi (ilçe), Mustafabey » Akşehir, Çengelköy, Yenimahalle, Karadağ, Kocatepe,
(cadde), Necatibey (cadde)... Kızıldeniz, Acıgöl, Yeşilırmak...

Q Kanunda bitişik geçen veya bitişik olarak tescil ettiril- Q Renk adlarıyla kurulan bitki, hayvan ve hastalık adları
miş olan kuruluş adları bitişik yazılır. bitişik yazılır.

» İçişleri, Dışişleri, Genelkurmay, Yükseköğretim Kurulu » bozayı, sarıçiçek, alabalık, beyazsinek, karadut...

80 8. Sınıf Türkçe