Page 182 - 8. Sınıf Fen Bilimleri Defterim

ÜNİTE 6: ENERJİ DÖNÜŞÜMLERİ VE ÇEVRE BİLİMİ ÖZETİN ÖZETİ

Ozon Tabakası

Q Ozon üç adet oksijen (O) atomundan oluşan şeffaf bir gazdır. Ozon tabakası
ozon (O ) gazından oluşan ve atmosferin yukarı seviyelerinde başka bir deyişle
3
yeryüzünden 50-85 km yükseklikte bulunan bir tabakadır. Bu tabakanın temel
rolü ultraviyole (UV) ışınları olarak adlandırılan Güneş’in zararlı ışınlarına karşı
canlıları korumasıdır.
Q Ozon tabakası yeryüzüne doğru gelen bu zararlı ışınlara karşı bir filtre gibi dav-
ranır.
Q Güneş çeşitli ışınlar yayar. Bu ışınlardan bazıları canlılara zarar veren ultraviyole ışınlar olarak adlandırılır.
Q Yapraklara gelen farklı şiddetteki ışınlar fotosentezin azalmasına veya durmasına neden olabilir. Fotosentezin durması
dolaylı olarak bütün canlıları besin ve oksijen gerekliliği bakımından olumsuz etkiler.
Q Ozon tabakasının incelmesi sonucunda hava kirliliği artar. Deniz ekosistemleri de bu durumdan olumsuz etkilenir.
Q Ozon tabakasının incelmesinde;
5 Yangın söndürme cihazlarında kullanılan gazlar, kullanılan sprey, deodorant, parfümler, böcek ilacı, sünger, köpük
5 Motorlu araçların egzozlarından çıkan gazlar, sanayileşme ile birlikte bacalardan çıkan gazlar,
5 Ormanların yok olması ile birlikte havanın temizliğinin yetersiz olması, tarımda kullanılan ilaçlar,
5 Bitmiş akü, batarya, TV tüpü gibi elektronik eşyalardan ortaya çıkan kimyasal gazlar
5 Klima ve buzdolabı gibi soğutucu sistemlerden çıkan gazlar örnek verilebilir.
Q Ozon tabakasını parçalayan gazlar; kloroflorokarbon (CFC), hidrokloroflorokarbon (HCFC), halonlar, metil kloroformlardır.

Ekolojik Ayak İzinin Hesaplanması

Q Ekolojik ayak izi, belirli bir nüfusun doğaya yükünü hesaplamak için oluşturulmuş olan bir yöntemdir. İnsanların kullandığı
yenilenebilir kaynakları sağlayabilmek için gerekli, biyolojik olarak verimli ve suyun bulunduğu alanı hesaplar.
Q Ekolojik ayak izi bireyler için hesaplanabildiği gibi toplumlar hatta ürünler için bile hesaplanabilir.

Ekolojik Ayak İzi Bileşenleri

Karbon tutma ayak izi: Okyanuslar tara- Balıkçılık sahası ayak izi: 1441 farklı
fından tutulan CO emisyonunun yanı sıra, deniz türü ve 272’yi aşkın tatlı su türünün
2
fosil yakıt tüketimi, arazi kullanımı değişiklikleri avlanma verilerine dayanarak, yakalanan balık
ve kimyasal süreçlerden kaynaklanan emüsyon- ve deniz ürünleriyle ortaya çıkan tahmini birin-
ların tutulması için gereken orman alanıdır. cil üretimdir.
Yapılanmış alan ayak izi: Ulaşım, konut,
Orman ayak izi: Tüketilen odun, kereste, endüstriyel yapılar ve hidroelektrik santralleri
kağıt hamuru ve odun ürünleri miktarını karşıla- de dahil olmak üzere insan altyapısıyla kaplı
mak için gereken orman alanını yüz ölçümüdür.
alanın yüz ölçümüdür.

Tarım arazisi ayak izi: İnsan tüketimi için Otlak ayak izi: Et, süt, deri ve yün ürünleri
gıda ve lif, hayvan yemi, yağ bitkileri ve kauçuk için hayvancılık yapılan alanın yüz ölçümüdür.
üretimi için kullanılan alanın yüz ölçümüdür.

Karbon Ayak İzi Nedir?
Q Yeryüzünde yaşayan her bireyin satın aldığı ürünlerle, ısınmayla, elektrik tüketimiyle ya da ulaşım amacıyla kullandığı araç-
larla atmosfere yaydığı karbondioksit miktarını gösteren ölçek karbon ayak izi olarak tanımlanır.
Q Karbon ayak izini azaltmak için yenilenebilir enerji kullanılmalı, ulaşımda mümkün olduğunca toplu taşıma araçlarını kullanıl-
malı, ithal ürün kullanımını azaltmalı, gereksiz ambalaja sahip ürün ve hizmetlerden uzak durulmalıdır.

8. Sınıf Fen Bilimleri 181