Page 134 - 5. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI

2. Tema

SÖZ GRUPLARI
SÖZ GRUPLARI
• Birden fazla sözcüğün bir araya gelerek oluşturduğu ifadelere söz grubu (söz öbeği) denir�

• Söz grupları denince aklımıza deyimler, atasözleri, özdeyişler, ikilemeler gelir� Bunlar, kuralları belli ve kalıplaşmış
söz gruplarıdır� Bir de kullanıldığı cümleye veya metne göre şekillenen kalıplaşmamış söz grupları vardır�

Söz Grupları

Kalıplaşmamış Deyimler Atasözleri Özdeyişler İkilemeler
Söz Grupları (Vecizeler)

{ Not: Söz grupları, birkaç sözcükten oluşabileceği gibi cümle düzeyinde de olabilir�

DEYIMLER
• Bir olayı ya da durumu etkileyici bir şekilde anlatmak için kullanılan kalıplaşmış söz gruplarına deyim denir�

̛ Örnek: Ő Hafife almak Ő Yufka yürekli olmak Ő Göze gelmek

Ő İpe un sermek Ő Kulak asmamak Ő Burnu havada olmak
Ő Etekleri tutuşmak Ő Laf taşımak Ő Kafasının dikine gitmek

Deyimlerin Özellikleri
• EDİTÖR YAYINLARI
Kısa ve özlü bir anlatım vardır� Mastar ya da cümle hâlindedir�
̛ Örnek:

Ő Mastar Hâlinde Olanlar: Yola çıkmak, yenik düşmek, kendine gelmek, kara kara düşünmek���
Ő Cümle Hâlinde Olanlar: “Armut piş, ağzıma düş!”, “İsmi var, cismi yok�”, “İğne atsan yere düşmez�”���

{ Not: Mastar: Fiilin “-mak/-mek” veya “-ma/-me” ekleri alan ve ad gibi kullanılan biçimidir�
• Deyimler kalıplaşmış ifadelerdir� Bu nedenle deyimi oluşturan sözcükler değiştirilemez�

̛ Örnek: Ő Çaba harcamak (Doğru) Ő İpe un sermek (Doğru) Ő Uzun lafın kısası (Doğru)
Güç harcamak (Yanlış) İpliğe un sermek (Yanlış) Uzun sözün kısası (Yanlış)

• Anonim ürünlerdir yani söyleyeni belli olmayan söz gruplarıdır�

̛ Örnek: “Eli ayağı buz kesmek”, “etekleri tutuşmak” gibi deyimlerin ilk kim tarafından söylendiği bilinmemektedir�
• Deyimler gerçek veya mecaz anlamlı olabilir�

Gerçek Anlamlı Bazı Deyimler Mecaz Anlamlı Bazı Deyimler

Ő Göz göze gelmek Ő Diline dolamak (Aynı şeyi durmadan ve her yerde tekrarlamak�)

Ő Ad koymak Ő Çamur atmak (Birini kötü bir işe karışmış göstermek�)
Ő Yükte hafif, pahada ağır Ő Maymun iştahlı olmak (Hevesi çabuk geçmek, kararsız olmak�)
• Türkçede organ isimleriyle kurulmuş birçok deyim vardır�

̛ Örnek: “Gözü ısırmak”, “burun bükmek”, “kulak vermek”, “ağız dil vermemek”

134 Türkçe / 2. Tema