Page 30 - 11. SINIF KİMYA KAZANIM ODAKLI ve BECERİ TEMELLİ SORU BANKASI

ÖZETİN ÖZETİ ÜNİTE 5: KİMYASAL TEPKİMELERDE HIZ

TEPKİME HIZLARI

Kimyasal Tepkimeler ve Çarpışma Teorisi Q Bir tepkimede ileri yöndeki aktifleşme enerjisine (E ), geri
ai
Bir çarpışmanın tepkime ile sonuçlanabilmesi için; yöndeki aktifleşme enerjisi (E ) denir.
ag
a. Tepkimeye giren taneciklerin uygun geometrik doğrultuda Q E , tepkimeye giren maddelerin türüne ve fiziksel hâline
a
ve yönde çarpışmaları gerekir. bağlıdır.
Q Bütün çarpışmalar ürün oluşturmaz. Q E , sıfırdan büyüktür.
a
Q Kimyasal tepkime ile sonuçlanan ve ürün oluşturan çarpış- Q E , katalizörle değişir; ancak basınç ve sıcaklıkla değişmez.
a
malara etkin (etkili) çarpışma denir. c. Aktifleşmiş (etkinleşmiş) kompleks ürünün oluşması gerekir.
2Ş YAYINLARI
Q Kimyasal tepkimenin hızı, taneciklerin çarpışma sayısı ile Q Kimyasal tepkimede girenlerden ürün oluşumu sırasında

doğru orantılıdır. ara bir maddenin oluştuğu ileri sürülmüştür. Bu ara ürüne
b. Tepkimeye giren taneciklerin yeterli kinetik enerjiye sahip aktifleşmiş kompleks, durumuna ise geçiş hali denir.
olmaları gerekir. Q Aktifleşmiş kompleks, yüksek enerjili ve kararsızdır.
Q Tepkimeye giren taneciklerin sahip olmaları gereken mini- Q Tepkimeye girenlerin ürünlere dönüşmesine ileri tepkime,
mum toplam kinetik enerjiye eşik (aktifleşme, aktivasyon) ürünlerin girenlere dönüşmesine geri tepkime denir. Her iki
enerjisi denir. Eşik enerji E ile gösterilir. tepkimede aktifleşmiş kompleks üzerinden yürür.
a

Endotermik Tepkime Ekzotermik Tepkime

2XY(g) + ısı → X (g) + Y (g) X (g) + Y (g) → 2XY(g) + ısı
2 2 2 2
Potansiyel enerji Aktifleşmiş Potansiyel enerji
[X Y ] Kompleks [X Y ]
2 2
GİRİ 2 2 2 ∆H
2 2
E
ai
Ürünler E ai X +Y E ag Girenler X +Y E ag
∆H
Girenler 2XY ∆H > 0 Ürünler ∆H < 0 2XY

Tepkime koordinatı

Q Endotermik ve ekzotermik tepkimelerde; Tepkime koordinatı
5 E = Aktifleşmiş kompleksin potansiyel enerjisi - girenlerin potansiyel enerjisi
ai
5 E = Aktifleşmiş kompleksin potansiyel enerjisi - ürünlerin potansiyel enerjisi
ag
Q Tepkimedeki net enerji değişimi aşağıdaki gibi hesaplanır.
DH = E - E
ai ag
DH = PE - PE
(ürünler) (girenler)
5 Bir tepkime ileri yönde endotermik ise geri yönde ekzotermiktir. Yani DH = -DH ’dir.
ileri geri
5 E > E ise DH > 0, yani tepkime endotermik, E < E ise DH < 0, yani tepkime ekzotermiktir.
ai ag ai ag
5 Endotermik tepkimelerde girenler düşük sıcaklıkta, ürünler ise yüksek sıcaklıkta daha kararlıdır.
5 Ekzotermik tepkimelerde ürünler düşük sıcaklıkta, girenler ise yüksek sıcaklıkta daha kararlıdır.

146 Giriş Yayınları / 11. Sınıf Kimya