Page 12 - 10. SINIF TÜRK DİLİ ve EDEBİYATI DEFTERİM - GİRİŞ YAYINLARI

ÖZETİN ÖZETİ 3. ÜNİTE: ŞİİR

İSLAMİYET ÖNCESİ TÜRK ŞİİRİ

Q Şiir dili, yabancı etkilerden oldukça uzaktır. Yerlilik ve millilik bu dönemin en belirgin özelliğidir.
Q Şiirler genellikle sözlü anlatım geleneğiyle varlığını sürdüren anonim ürünlerdir.
Q Türk şiirinin biçimsel özellikleri bu dönemde belirginleşir. Hece ölçüsü, dörtlük birimi, yarım uyak ve redif kullanılmıştır.

Q Şiir ve edebiyat, müzikle iç içedir. Şiirler genellikle kopuz eşliğinde söylenir.
Q Savaş, mücadele, kahramanlık, yurt sevgisi ve doğanın çetin koşulları şiirin başlıca temaları arasındadır.
Q Bu dönemde şairlere “Şaman, baksı, oyun, ozan, kam” adı verilmiştir.

NOTGİRİŞ YAYINLARI
İslamiyet Öncesi Dönem’e Ait Nazım Türleri

5 Aşk, yiğitlik, doğa sevgisi konuları işlenmiştir. Nazım Türü Örnek: Günümüz Türkçesiyle:

5 Şölenlerde kopuz eşliğinde söylenen şiirlerdir. Üdiğ mini komıttı Aşk beni coşturdu
KOŞUK
KOŞUK
5 7’li, 8’li ve 11’li hece ölçüsüyle söylenir. Sakınç manga yamıttı Dert bende toplandı
5 Kafiye şeması “aaab cccb dddb”dir. Könglüm angar emitti Gönlüm o güzele meyletti
5 Genellikle yarım kafiye kullanılır. Yüzüm mening sargarur Yüzüm o yüzden sararıyor
5 Sade ve anlaşılır bir dille yazılır.

NOT Q Koşuklar içerik ve söyleyiş özelliği bakımından halk şiirinde koşmaya, divan şiirinde ise gazele benzer.

5 Yuğ adı verilen cenaze törenlerinde söylenir. Nazım Türü Örnek: Günümüz Türkçesiyle:
5 Ölen kişinin faziletlerini, yiğitliğini dile getirir. Erdi aşın taturgan, Konuk doyuran idi,
SAGU
SAGU
5 7’li hece ölçüsü ve dörtlük nazım birimiyle söylenir. Yavlak yagıg katargan, Düşman püskürten idi,
5 Kafiye şeması koşukla aynıdır (aaab cccb ...). Boynın tutup kadırgan, Boynun tutup kıran idi,

5 Sade ve anlaşılır bir dil kullanılır. Bastı ölüm agtaru Ölüm bastı, yere çaldı.
5 Genellikle yarım kafiye kullanılır.

Q Saguların divan şiirindeki karşılığı mersiye, halk şiirindeki karşılığı ise ağıttır.

Nazım Türü 5 Bir düşünceyi, bir deneyimi, bir Nazım Türü 5 Milletlerin hayatını derinden etkileyen olayların

öğüdü en az sözcükle kısaca (savaş, doğal afetler, göçler...) çoğunlukla man-
DESTAN
SAV DESTAN
SAV
anlatan kalıplaşmış ifadelerdir. zum şekilde anlatıldığı edebi ürünlere destan
5 İslamiyet Öncesi Dönem’de denir.
atasözünün karşılığı olan sözlere 5 Destanlar sözlü anlatım geleneği çerçevesinde
sav denmektedir. oluşmuş anonim edebi ürünlerdir.

Q İslamiyet’in kabulünden önceki Türk şiiriyle ilgili bilgi veren en önemli kaynaklardan biri şüphesiz Kaşgarlı Mahmut’un 11.
yüzyılda yazdığı Divânu Lugâti’t-Türk adlı eserdir.
Q Bu eser her ne kadar İslamiyet’in kabulünden sonra yazılsa da Kaşgarlı Mahmut hemen hemen bütün Türk boylarını geze-
rek sözlü gelenekte yaşayan ve İslamiyet Öncesi Dönem’i yansıtan birçok şiiri derlemiş ve bu şiirlere eserinde yer vermiştir.

72 Giriş Yayınları / 10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı