Page 15 - 10. SINIF TÜRK DİLİ ve EDEBİYATI DEFTERİM - GİRİŞ YAYINLARI

ÖZETİN ÖZETİ 4. ÜNİTE: DESTAN / EFSANE

DESTAN

Q Milletlerin hayatında büyük yankılar uyandırmış tarihi, toplumsal (savaş, göç, işgal) veya doğal (yangın, salgın hastalık,
sel, deprem) olayların anlatıldığı, olağanüstülüklerle süslenmiş uzun manzum eserlere destan denir.
Q Destanlar milletlerin çok eski dönemleri ile ilgili bilgi veren metinlerdir ve bu metinlere mit ve mitolojiler kaynaklık eder.

5 Mit; tarih öncesi dönemlerle ilgili tanrı, yarı tanrı, tanrıça ve kahramanların yaşamlarını, maceralarını anlatan ve
bunu anlatırken de toplumun inanç ve eğilimlerini yansıtan ürünlerdir.

5 Mitoloji; mitsel ürünleri bir bütün olarak sistemli bir şekilde inceleyen bilim dalıdır.
Q Destanlar oluşumları bakımından doğal ve yapma (yapay) destan olmak üzere ikiye ayrılır.
GİRİŞ YAYINLARI

Doğal Destan
Dünya Edebiyatındaki Doğal Destanlar
Q Milletlerin hayatında derin izler bırakan bir olayın, sözlü Destanın Adı Ait Olduğu Millet/Devlet
gelenekte olgunlaştıktan ve yayıldıktan sonra destan İlyada ve Odysseia Yunanistan
geleneğini bilen biri tarafından derlenmesi ve destan Şehname (Firdevsi) İran
şeklinde ifade edilmesiyle oluşan destanlardır.
Kalevala (Lönnört) Finlandiya
Q Doğal destanlar doğuş (çekirdek), yayılma ve derleme Şinto Japon
olmak üzere üç aşamadan oluşur.
Mahabharata ve Ramayana Hindistan
Doğuş (Çekirdek): Destanların doğuş aşamasında Chanson de Roland Fransız
milletin hayatında derin izler bırakan bir olay (savaş, La Cid İspanyol
göç, işgal, deprem, kıtlık...) yaşanır.
Beowulf İngiliz
Yayılma: Doğuş aşamasında ortaya çıkan olay, yayılma Gılgamış Sümer
aşamasında halk arasında sözlü bir şekilde ve abartılıp
olağanüstülükler katılarak dilden dile yayılır. İgor Rus
Nibelungen (Wagner) Alman
Derleme: Bu aşamada sözlü gelenekte yaşayan des-
tanı, güçlü bir şair bir bütün hâlinde derleyip manzum Yapma Destan
olarak yazıya geçirir.
Q Yapay destan; toplumu etkileyen herhangi bir olayın bir
Doğal Destanların Özellikleri şair tarafından doğal destan gibi söylenmesiyle oluşan
destanlardır.
Q Halkın ortak malı olan anonim ürünlerdir. Evrensellik
değil, ulusallık ön plandadır. Her destan ait olduğu mille- Q Bu destanlarda anlatılan olay, genellikle yakın döneme
tin kültüründen izler taşır. ait önemli bir olaydır. Yapay destanların yazarı bellidir.
Q Milletlerin hayatını derinden etkileyen önemli olayları Dünya Edebiyatındaki Yapma Destanlar
konu edinir. Anlatılan olayların geçtiği zaman ve mekân
bilinmemektedir. Destanın Adı Destanın Yazarı / Milleti
Q Oldukça uzun edebi ürünlerdir. Sözlü gelenekte dilden Aeneis Vergilius (Latin)
dile yayılır. Ortaya çıkışı itibariyle manzum ürünlerdir. Çılgın Orlando Ariosto (İtalyan)
Ancak zamanla manzum olma özelliğini kaybederek nesir Kurtarılmış Kudüs Tasso (İtalyan)
hâline gelmiştir.
Kaybolmuş Cennet Milton (İngiliz)
Q Olağan olay ve kahramanların dışında olağanüstü özel- İlahi Komedya Dante (İtalyan)
lik gösteren olay ve kahramanlar da vardır. Kahraman-
lar seçkin (kral, han, hakan...) kişilerdir ve toplumda Çanakkale Şehitlerine Mehmet Akif Ersoy (Türk)
lider-kurtarıcı rolündedir. Atatürk Kurtuluş Savaşı’nda Cahit Külebi (Türk)

96 Giriş Yayınları / 10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı