Page 7 - 10-sinif-biyoloji-beceri-temelli

1.

ÜNİTE HÜCRE BÖLÜNMELERİ

KONULAR

• MİTOZ VE EŞEYSİZ ÜREME
• MAYOZ VE EŞEYLİ ÜREME
DATA YAYINLARI

MİTOZ VE EŞEYSİZ ÜREME

Belirli gelişim evrelerinden geçerek olgunlaşan bir hücreden yeni hücrelerin oluşması olayına bölünme denir.
Mitoz bölünme tek ve çok hücreli canlılarda gerçekleşen metabolik bir olaydır. Mitoz bölünme tek hücreli canlı-
larda üremeyi sağlarken çok hücreli canlılarda ise büyüme, gelişme ve doku onarımını sağlar.
Hücre Neden Bölünür?
● Büyüme esnasında hücrelerin hacim ve yüzey alanı artar. Hücrenin yüzey artışı hacim artışına göre daha
yavaş gerçekleştiğinden hücre ökaryot madde alışverişini yeterince sağlayamaz ve hücre bölünmeye ihti-
3
2
yaç duyar. Böylece bölünen hücrenin hacim (r ) / yüzey alanı (r ) oranı dengelenir.
● Sitoplazma / çekirdek oranı bozulduğunda hücre bölünme kararı alır. Sitoplazmanın büyümesi çekirdeğin
hücre kontolünü zorlaştırır. Bu denge bozulduğunda hücrenin ya ölmesi ya da bölünmesi gerekir.
● Hücre döngüsünün ve bölünme evrelerinin iyi anlaşılması için bazı kavramların iyi bilinmesi gerekir.
DNA: Tüm canlıların yaşamsal faaliyetleri için gerekli olan genetik Kromatit
materyaldir.
Sentromer bölgesi
Gen: Bir karakterin ortaya çıkmasını sağlayan DNA bölümlerine denir. İğ iplikleri
Kromatin: Ökaryot bir hücrede DNA ve proteinin birlikte oluşturduğu Kinetokor
kompleks yapıdır.
Kromatin
Kromozom: Kromatin ipliklerin kısalıp kalınlaşarak histon proteinlerle
birleştiği yapılardır. Eşlenen bir kromozomun iki parçasından her birine Kardeş
kromatit denir. Bir kromozomun birbirinin aynısı olan iki kromatitine kar- kromatitler
deş kromatitler denir.
Sentromer: Kardeş kromatitlerin bir arada tutulduğu bölgedir. (Kromozom sayısı = sentromer sayısı)
Kinetokor: İğ ipliklerinin kromozomlara bağlandığı proteinli kısımlardır. (Kromatit = kinetekor sayısı)
MITOZ
Yeni oluşmuş bir hücrenin tekrar bölününceye kadar geçirdiği evreye
hücre döngüsü denir. Hücre döngüsü interfaz ve mitotik evreden mey- Mitotik evre
karyokinez 0
dana gelir. G
● İnterfaz G S, ve G evrelerinden meydana gelir. sitokinez
1, 2
G evresinde; ATP ve protein sentezi gibi metabolik olaylar hızlanır. G 1
1
Hücre hacimce artarak büyüme büyüklüğüne ulaşır. G 2 interfaz
S evresinde; DNA kendini eşler.
S
G evresinde; Hücre mitoz için tüm hazırlıklarını yapar.
2
NOT: Sinir, çizgili kas, olgun alyuvar, retina hücreleri bölünme yete-
nekleri olmadığından G (durgunluk) evresinde kalırlar.
0
● Mitotik evre ikiye ayrılırlar.

5