Page 28 - 9-sinif-cografya-odn

84 DOĞAL SİSTEMLER

5. Kara ve Denizlerin Dağılışı

B Karalar denizlere göre erken ısınır, erken soğur. Denizler ise geç ısınır, geç soğur. Bu-
nun sonucunda; kışın denizden karaya doğru esen rüzgârlar havayı ılımanlaştırırken,
yazın havayı serinletir. Kara ve deniz meltemleri ile muson rüzgârları oluşur.
B Kuzey Yarım Küre’de en sıcak dönem karalarda temmuz iken, denizlerde ağustos, en
soğuk dönem karalarda ocak iken, denizlerde şubat olması kara ve denizlerin farklı
ısınma özelliğinden kaynaklanır.
B EDİTÖR YAYINEVİ
B Kuzey Yarım Küre’de karalar daha fazladır. Bunun sonucunda;
❍ Yıllık sıcaklık ortalaması Güney Yarım Küre’den 2-4 °C daha fazladır.
❍ İzoterm eğrileri çok fazla girinti - çıkıntı yapar.
❍ Yıllık sıcaklık farkı fazladır.

6. Nemlilik

B Nem bir yerin fazla ısınmasını ve soğumasını önler.
B Sıcaklık dengesini sağlar.
B Nemliliğin fazla olduğu bir yerde hava geç ısınır, geç soğur.
B Sıcaklık farkı az olur (Denizel iklimlerde olduğu gibi). Nemlilik az ise; hava çabuk ısınır,
çabuk soğur. Sıcaklık farkı fazla olur (Karasal iklimlerde olduğu gibi) .
B Yükseklere çıkıldıkça nem oranı azalır. Bu sebeple yüksek bir yerde hava çabuk ısınır,
çabuk soğur.
B Kışın bulutlu gecelerde hava ılıktır. Sebebi yerin ısı kaybının azalmasıdır. Kışın ha-
vanın açık olduğu günlerde hava ayaz yapar. Sebebi yansıma ile ısı kaybının fazla
olmasıdır. Dünya’nın en sıcak yeri Ekvator olması gerekirken nem azlığından dolayı
dönenceler çevresi olmuştur.

7. Rüzgârlar

Kuzey Yarım Küre’de güneyden, Güney Yarım Küre’de de kuzeyden esen rüzgârlar,
Ekvator yönünden geldikleri için sıcaklığı artırır. Kutup yönünden gelen rüzgârlar ise,
sıcaklığı düşürürler. Bu durum enlem - sıcaklık ilişkisine örnektir.
B Denizden karaya doğru esen rüzgârlar kışın ılıtıcı, yazın ise serinletici etki yapar.
B Karadan denize doğru esen rüzgârlar ise kışın sıcaklığı düşürücü, yazın ise sıcaklığı
yükseltici etki yapar.
B Rüzgârlar, yer şekillerine bağlı olarak da sıcaklığı etkiler. Örneğin; karlı yüksek dağlar-
dan esen soğuk rüzgârlar sıcaklığı düşürür.
B Dağın denize bakan yamacını aştıktan sonra diğer yamaçta alçalan, alçaldıkça her
100 m’de 1°C ısınan fön rüzgârları, estikleri yerlerde sıcaklığı yükseltir ve tarım ürün-
lerinin de kurumalarına neden olur.