Page 7 - 6. sınıf data bursluluk sınavı konu anlatımlı
P. 7
SÖZCÜKTE VE SÖZ
ÖBEKLERİNDE ANLAM
DATA YAYINLARI
SÖZCÜKTE ANLAM Mecaz Anlam
ANLAM ÖZELLİKLERİNE GÖRE SÖZCÜKLER z Bir sözcüğün gerçek anlamından (temel ve yan
anlam) tamamıyla uzaklaşarak kazandığı yeni anla-
z Bir varlığı, bir kavramı karşılayan ve bunlar arasında mına mecaz anlam denir.
ilişki kurmaya yarayan anlamlı ya da anlamsız dil e Tatlı diliyle herkesi büyüledi.
birliklerine sözcük denir. e Ondan beklediğim tek şey sıcak bir sohbetti.
z Sözcükler cümlede üç anlam içinde kullanılır. Bun- Yukarıda geçen “tatlı” sözcüğü “etkili konuşma”, “sıcak”
lar: sözcüğü ise “içtenlik” anlamlarında kullanılmıştır.
1) Gerçek anlam Şimdi “kalın” sözcüğünü temel, yan ve mecaz anlam-
a. Temel anlam lara gelecek şekilde cümle içerisinde kullanalım.
b. Yan anlam e Gece üşüdüğü için üzerine kalın bir battaniye
örttü. → İnce olmayan anlamında (Temel anlam)
2) Mecaz anlam
3) Terim anlam e Kalın boncuklu abaküsü ile matematik çalışıyor-
lardı. → İri taneli anlamında (Yan anlam)
Gerçek Anlam e O, bu kalın kafasıyla başımıza daha çok işler
açar. → Doğru düşünememek anlamında (Mecaz
a) Temel Anlam
anlam)
z Bir sözcüğün aklımızda uyandırdığı ilk anlamdır.
Sözlükte yer alan birinci anlamdır da diyebiliriz. Terim Anlam
e Akşam yemekte tatlı da vardı. z Herhangi bir bilim, sanat, spor veya meslek ile ilgili
kullanılan ve sadece ona özgü olan özel kullanımlı
e Bu yaz sıcaklar bizi bunaltacak gibi görünüyor.
sözcüklere terim anlam denir.
Verilen örneklerde geçen “tatlı” ve “sıcak” kelimeleri e Bu daireyi bir yıl önce satın aldık. (konut-ev) →
cümle içinde aklımıza gelen ilk anlamıyla kullanılmıştır. Terim anlam değil
b) Yan Anlam: e Bugünkü konumuz dairede alandı. (Matematikte
z Bir sözcüğün aklımızda uyandırdığı ilk anlamın- geçen bir terim) → Terim anlam
dan uzaklaşarak kazandığı yeni anlamlara ise yan ANLAM İLİŞKİLERİNE GÖRE SÖZCÜKLER
anlam denir. Fakat temel anlam ile yan anlam ara-
sında tamamıyla bir uzaklaşma söz konusu değildir. Eş Anlamlı (Anlamdaş) Sözcükler
e Ağacın kolları pencereye kadar uzanmıştı. z Anlam olarak aynı ancak yazılış olarak farklılık gös-
teren sözcüklerdir.
e Çocuğun ateşi bir türlü düşmüyordu.
e Soru - Sual
Yukarıdaki örneklerde geçen “kol” sözcüğü “dal” anla-
e Baş - Kafa
mında, “ateş” sözcüğü ise “artan vücut sıcaklığı” anla-
e Acele - İvedi
mında kullanılarak ilk anlamlarından uzaklaşıp yan
anlam kazanmışlardır. e Öğrenci - Talebe
z Bir sözcüğün yan anlam kazanmasında yakıştırma Yakın Anlamlı Sözcükler
ve benzerlik söz konusudur. z Birebir aynı anlamda olmayıp aralarında küçük
Ek Bilgi anlam farklılıkları olan sözcüklerdir.
e Sıkılmak - Daralmak
z Bir sözcüğün temel anlamı da yan anlamı da ger-
çek anlam kapsamına girer. e Uğraşmak - Didinmek
e Çekinmek - Kaçınmak