Page 10 - 2024 KPSS TÜRKÇE KONU ANLATIMLI - DATA YAYINLARI

BÖLÜM
SES BİLGİSİ 5

TÜRKÇEDE SESLER

Dilin en küçük birimi sestir. Dildeki sesleri gösteren ve alfabeyi oluşturan işaretlere de harf denir. Türkçede harfler, ünlüler ve ünsüz-
ler olmak üzere iki ana başlığa ayrılır.

ÜNLÜ HARFLER ÜNSÜZ HARFLER
Ses yolunda bir engele çarpmadan çıkan seslere Ses yolunda bir engele çarparak çıkan seslere
ünlü denir� Türkçede sekiz ünlü harf vardır: ünsüz denir� Türkçede yirmi bir ünsüz harf vardır:
DATA YAYINLARI
a - e - ı - i - o - ö - u - ü b - c - ç - d - f - g - ğ - h - j - k - l - m - n - p - r - s
● Ünlü harfler şu şekilde sınıflandırılır: - ş - t - v - y - z
● Ünsüz harfler şu şekilde sınıflandırılır:
DÜZ YUVARLAK
Geniş Dar Geniş Dar SÜREKSIZ SÜREKLI
Kalın a ı o u Sert p, ç, t, k f, h, s, ş

Ince e i ö ü Yumuşak b, c, d, g ğ, j, l, m, n, r, v, y, z

ÜNLÜ UYUMLARI

BÜYÜK ÜNLÜ UYUMU

● Bir kelimenin ilk hecesinde kalın bir ünlü (a, ı, o, u) bulunuyorsa diğer hecelerindeki ünlüler de kalın, ince ünlü (e, i, ö, ü)
bulunuyorsa diğer hecelerdeki ünlüler de ince olur� Türkçedeki bu duruma büyük ünlü uyumu denir�

ď Örnekler
• koyun • kuraklık • konuklar • arkadaşlık

Bütün Ünlüleri Kalın

• gözlük • keçeli • ölümsüz • bütünüyle

Bütün Ünlüleri Ince

● Ekler genellikle büyük ünlü uyumuna göre ses değişimine
uğrar� Ancak “-ken, -gil, -leyin, -(i)mtırak, -ki, -yor, -daş” ekleri
büyük ünlü uyumuna uymaz�

ď Örnekler
• -ken alırken, koşarken, bakarken���
• -gil halamgil, dayımgil, baklagiller���
• -leyin sabahleyin, akşamleyin���
• -(i)mtırak yeşilimtırak, ekşimtırak���
• -ki onunki, yukarıdaki, akşamki���
• -yor geliyor, biliyor, istiyor, gizliyor���
• -daş meslektaş, ülküdaş���

Data Yayınları / KPSS Türkçe 73