Page 5 - 2023 Sağlık Bakanlığı GYS Memur VHKİ Konu Anlatımlı
P. 5

TÜRKÇE VE DİL BİLGİSİ                               1. ÜNİTE


                  SÖZ DÜZEYİNDE ANLAM                                  1. BÖLÜM





           Sözcüğün zihinde uyandırdığı izlenime anlam   „  Martının kanatları ıslaktı.
           denir. Bir anlatımda iletilmek isteneni doğru   „  Kör babasına, uzun yıllar baktı.
           anlayabilmek için sözcüklerin ne anlama   „  Gençler sahilde ateş yakmışlar.
           geldiğini iyi bilmek gerekir.
                                                   Yukarıdaki cümlelerde geçen “kanat”, “kör” ve
                                                   “ateş” sözcükleri cümle içinde tek başına taşı-
                   SÖZCÜKTE ANLAM                  dıkları anlamları ile kullanılmıştır. Bu sebepten
                DATA YAYINLARI
                                                   dolayı  bu  sözcükler  temel  anlamlı  sözcükler-
           Gerçek Anlam  Terim Anlam  Mecaz Anlam  dir.

             W  Temel Anlam
             W  Yan Anlam                          b. Yan Anlam
                                                   Sözcüklerin temel anlamlarıyla ilgilerini devam
                                                   ettirerek kazanmış olduğu ikincil anlamlardır.
           GERÇEK ANLAM
                                                     Bir sözcüğün birden  fazla  yan anlamı
           Sözcüğün  zihnimizde  uyandırdığı  ilk  anlam   olabilir.
           gerçek anlamdır. Sözcüğün gerçek anlamı iki
           şekilde kullanılabilir: temel anlam ve yan an-  „  Uzun uzun çevresindeki insanlara baktı.
           lam.                                    Bu cümlede “bakmak” sözcüğü temel anlamda
                                                   kullanılmıştır.
           a. Temel (İlk) Anlam                    „  Her yere baktım fakat onu bulamadım.
           Sözcüklerin aklımıza gelen ilk anlamıdır. Baş-  Bu cümledeki “bakmak” sözcüğü ise yan anlam
           ka bir deyişle bir sözcüğün sözlükteki ilk an-  değeri kazanarak “aramak” anlamında kullanıl-
                                                   mıştır.
           lamıdır.  En  eski  ve  yaygın  anlam  olarak  da
           bilinir.                                „  Çocuğun gözleri artık görmüyordu.
                                                   Bu  cümledeki  “göz”  sözcüğü,  “görme  organı”
           „  Yolun sağ tarafında iğde ağaçları vardır.
                                                   anlamındaki temel anlamında kullanılmıştır.
           (Karada insanların ve hayvanların geçmesi için   „  Dolabın gözlerine tek tek baktı.
           açılan veya kendi kendine oluşmuş, yürümeye
           uygun yer)                              Bu cümledeki “göz” sözcüğü ise bölme bölme,
                                                   sıra sıra oluşu açısından çekmece” anlamında
           „  Sıcaktan,  bırakın  yürümeyi,  konuşacak  ha-  kullanılmış ve yan anlam kazanmıştır.
             limiz bile kalmamıştı. (Havadaki yüksek ısı)
           „  Bardaktaki suyu niye döktün? (Boşaltmak)  NOT
                                                   Bir sözcüğün temel anlamı ve yan anlamı
               NOT                                 gerçek anlam kapsamındadır. Yan anlam te-
                                                   mel anlama dayalı olarak ortaya çıkar. Yani
                                                   yan anlam kazanan sözcüğün her zaman
           Bir sözcüğün tek başına iken taşıdığı anlam
           ile cümledeki anlamı aynı ise o sözcük temel   temel anlamla bağlantısı vardır. Bu bağlantı
           anlamıyla kullanılmış demektir.         biçim ya da görev bakımından olabilir.
                                                -5 -
   1   2   3   4   5   6   7   8   9   10