Page 20 - 6-sinif-vip-tum-dersler-konu-anlatimli

BİÇİM BİL
BİÇİM BİLGİSİ (KÖK)GİSİ (KÖK) 1. BÖLÜM 167
KÖK
• Bir sözcüğün parçalanamayan anlamlı en küçük parçasına kök denir.

̛ Örnek: al-, kır-, sev-, yüz-, kırp-, sus-; ad, kış, kuş, kar, yün, dört, şan...
• Bir sözcüğün kökü bulunurken aldığı tüm ekler çıkarılır ve geriye kalan anlamlı en küçük parça sözcüğün
kökü olur.

̛ Örnek:
“Karartı” sözcüğünün kökünü bulalım.

Öncelikle sözcük, anlam- Anlamlı ilk kısım (kar), sözcüğün tü- Sözcüğün tümüyle anlam iliş-
lı ve en küçük kısmından müyle anlam ilişkisi içerisinde değilse: kisi içerisinde olan en küçük
ayrılır. • Anlamlı olacak şekilde sırasıyla birim, sözcüğün köküdür.
kar - artı ek eklenir. kara - r - tı
Anlamlı en Sözcüğün anlamlı
küçük birim kar - a - r - tı küçük birimi: Kök

̛ Örnek: “Susuzluk” sözcüğünün parçalanamayan, anlamlı en küçük parçası “su” ifadesidir. Bu ifade,
sözcüğün tümüyle anlam ilişkisi içerisindedir.

su → İnsan yaşamı için gerekli olan; sıvı durumundaki renksiz, kokusuz sıvı
kök
su + suz → Suyu olmayan, su + suz + luk → Susuz olma duru-
yapım suyu bulunmayan yapım mu, kuraklık
eki eki

İsim kökü ve fiil kökü olmak üzere iki tür kök vardır.

İsim Kökü: Canlı ve cansız tüm varlıklara kar- Fiil Kökü: Bir iş, oluş, hareket bildiren; “-mek/
şılık gelen, “-mek/-mak” eklerini aldıklarında an- -mak” ekini aldıklarında anlamlı olan köklerdir.
lamsızlaşan köklerdir.

Ő kör, su, kor, ateş, ayak, ok, ip, yel ... Ő gel-, uç-, git-, al-, yat-, oku-, sev-���

• Aşağıdaki sözcüklerin sonundaki kısa çizgi(-), o sözcüklerin fiil kökü olduğunu belirtir ve bu sözcükler

okunurken sonlarına “-mek/-mak” ekleri getirildiğini ifade eder.

̛ Örnek: Ő git- → git(mek) Ő öp- → öp(mek) Ő süz- → süz(mek)

{ Not: Bazı kökler hem isim hem de fiil kökü olarak kullanılabilir. Bu kökler; aralarında anlam ilgisi var
ise ortak kök, hiçbir anlam ilgisi yok ise sesteş kök adını alır.

̛ Örnek: Ortak kök Sesteş kök
Anlam Boya Anlam Gül → Gülmek eylemi / Çiçek türü
ilgisi Savaş ilgisi Al → Almak eylemi / Kırmızı renk
var. yok.
Barış Yaz → Yazmak eylemi / Mevsim

EDİTÖR YAYINEVİ