Page 118 - 8. Sınıf Türkçe Defterim

9. BÖLÜM: FİİLDE ÇATI ÖZETİN ÖZETİ

NESNE-YÜKLEM İLİŞKİSİ

Nesne-Yüklem İlişkisi Geçişli Fiiller

Q Nesne alabilen fiillerdir. Yani “Neyi?, Kimi?” sorularına cevap veren fiiller geçişlidir.

» Bardakları iyice yıkadım . (Neyi? Bardakları) » Memleketini özlüyordu . (Neyi? Memleketini)
nesne yüklem nesne yüklem

» Orhan Veli'yi övmüş . (Kimi? Orhan Veli’yi) » Her yerde kızını arıyordu . (Kimi? Kızını)
nesne yüklem nesne yüklem

5 Yüklem geçişli olduğu hâlde cümlede nesne olmayabilir. Bu cümlelerde fiiller geçişlilik özelliğini devam ettirir.
» Kimimiz az, kimimiz çok okuruz.
yüklem

Bu cümledeki yükleme “Neyi?” sorusunu sorduğumuzda “kitap, dergi, şiir, haber” gibi cevaplar alırız. Bu durum “okuruz” fiilinin
geçişli olduğunu gösterir.

» On dakika sonra bakkala gönderin.
yüklem

Bu cümledeki yükleme “Kimi?” sorusunu sorduğumuzda “Ali’yi, çocuğu, çırağı” gibi cevaplar aldığımızdan bu fiil, cümlede nesne
olmasa bile geçişlidir.

Nesne-Yüklem İlişkisi Geçişsiz Fiiller

Q Nesne alamayan fiillerdir. Geçişsiz fiiller “Neyi?, Kimi?” sorularına cevap vermez.
» Elimdeki çantaya merakla baktı.
“Baktı” yüklemine “Neyi?, Kimi?” sorularını sorduğumuzda mantıklı bir cevap alamayız. Dolayısıyla bu eylem geçişsizdir.

» Ağaçların arkasından kırmızı bir ay doğuyordu.
“Doğuyordu” yüklemine “Neyi?, Kimi?” sorularını sorduğumuzda mantıklı bir cevap alamayız. Dolayısıyla bu eylem geçişsizdir.

Edilgen eylem ekleriyle (-l, -n) eylemler geçişsiz yapılabilir.

» Sorunun çözümünü nihayet buldu . (Neyi buldu Sorunun çözümünü) Geçişli
yüklem
» Sorunun çözümü nihayet bulundu . (Neyi bulundu Yanıt yok “Sorunun çözümü” ifadesi öznedir.) Geçişsiz
yüklem

NOT

Q Eylemin geçişli mi geçişsiz mi olduğunu anlamak için yüklemin önüne “onu” kelimesini getiririz. Anlamlı oluyorsa geçişli, anlamlı
olmuyorsa geçişsizdir.

» Artık ben de seviyorum. “Onu seviyorum” ifadesi anlamlıdır. Geçişli fiildir.
» Göçmen kuşlar güneye uçtu. “Onu uçtu” ifadesi anlamsızdır. Geçişsiz fiildir.

8. Sınıf Türkçe 117