Page 35 - 5. Sınıf Süreç Odaklı Türkçe Defterim Fasikül-2

3. TEMA: SÖZ SANATLARI HIZLI BAKIŞ

SÖZ SANATLARI

Q Söz sanatları; metinlerde anlatımı zenginleştirmek, ifadenin etkisini artırmak ve ifadeyi daha anlaşılır kılmak için kullanılır.
Amaç az sözle çok şey anlatmaktır. Düzyazıda da kullanılır ancak daha çok şiirlerde karşımıza çıkar.

Q Benzetme, kişileştirme ve konuşturma başlıca söz sanatlarındandır.

Benzetme (Teşbih)

Q Bir sözü daha etkili hâle getirmek için aralarında benzerlik ilişkisi bulunan iki kavram ya da varlıktan güçsüz olanın güçlü olan
gibi gösterilmesine benzetme (teşbih) denir.
5 Sert nesneler için “taş gibi” benzetmesi yapılır. (Nesneler, dokusu bakımından taşa benzetilir.)

» Taş gibi sert bir kalbi vardı. (Kişinin kalbi, acımasız olmasından dolayı, taşa benzetilmiştir.)

5 Kurnaz kişiler için “tilki gibi” benzetmesi yapılır. (Kişiler, davranışları bakımından tilkiye benzetilir.)
» Tilki gibi kurnazdı Selim. (Selim, sergilediği davranışlardan dolayı tilkiye benzetilmiştir.)

Q Tam bir benzetme cümlesinde, benzetmenin dört ögesi bulunur.

Benzeyen Kendisine Benzetilen Benzetme Yönü Benzetme Edatı
Benzerlik ilişkisinde Benzerlik ilişkisinde Benzeyen ile benzetilen Benzeyen ile benzetilen arasındaki
güçsüz olandır. güçlü olandır. arasındaki ortak yöndür. benzerlik ilişkisini kuran sözcüktür.

» “Pamuk gibi yumuşak elleriyle çiçek topluyordu.” cümlesindeki benzetme sanatını bulalım:
5 Kendisine Benzetilen: pamuk 5 Benzetme Yönü: yumuşak

5 Benzeyen: eller 5 Benzetme Edatı: gibi

Pamuk, yumuşak olma özelliği ile bilinir. Cümlede de pamuğun bu özelliğine işaret edilerek “eller”, yumuşak olma özellikleri bakımın-
dan “pamuğa” benzetilmiştir.

» Bin atlı, akınlarda çocuklar gibi şendik

5 Kendisine Benzetilen: çocuklar 5 Benzetme Yönü: şen olma
5 Benzeyen: bin atlı 5 Benzetme Edatı: gibi

Q Benzetme olayının olduğu bir cümlede benzetmenin tüm ögeleri yer almayabilir. Benzeyen ve kendisine benzetilen asıl ögeler-
dir, diğer ögeler kullanılmadan da benzetme sanatı yapılabilir.

» Servi boyu insanı tedirgin ediyordu.
Cümlede sadece benzeyen ve kendisine benzetilen ögeler kullanılmıştır. Diğer
Benzeyen iki benzetme ögesine yer verilmemiştir. Servi, ince ve uzun olma özellikleri

Kendisine benzetilen bakımından bilinen bir ağaç türüdür. Bundan dolayı kişinin boyu serviye ben-
zetilmiştir.

5. Sınıf Türkçe 35