Page 21 - 11. SINIF TARİH KAZANIM ODAKLI ve BECERİ TEMELLİ SORU BANKASI

ÖZETİN ÖZETİ ÜNİTE 5: SERMAYE VE EMEK

El EmeĞİnden Makİneleşmeye

Sanayi İnkılabı Öncesinde Üretim Faaliyetleri Endüstriyel Üretime Geçiş
Kölelik Düzeni: Sanayi İnkılabı öncesinin ilk üretim Q Sanayi İnkılabı'yla birlikte el gücünden makine gücünün
organizasyonudur. İnsanoğlunun üretime geçmesiyle bera- hâkim olduğu üretim tarzına geçilmiştir.
ber ortaya çıktı. İlk Çağ'da teknoloji gelişmediğinden basit Q Bu üretim ilk olarak dokuma sektöründen başlayıp hızlı
tarım teknikleri ile üretim yapılmıştır. Genel olarak tarımsal bir şekilde diğer üretim sektörlerine yayılmıştır.
üretim sadece ihtiyaca yönelik yapılmıştır. Q Endüstriyel üretime geçiş XVIII. yüzyılda İngiltere'de

Feodal Düzen: Orta Çağ'da görülmüş toplum düzeni ve ortaya çıktı. Bu gelişmeye 1760 yılında James Watt'ın
üretim yapısıdır. Bu çağda feodal toplum yapısı içerisinde buharlı makineyi icat etmesi neden oldu.
GİRİŞ YAYINLARI
zirai alanlarda serflik düzeni ve kentsel alanlarda zanaata Q Endüstriyel üretime geçilmesiyle;
ve ticarete dönük lonca düzeni kuruluydu. 5 Üretim arttı. Sermaye birikimi artarak iç ticaret büyüdü.
Atölye Tipi Üretim: Bu üretim organizasyonunda çalışma 5 Dokuma sanayisi geniş pazarlara sahip oldu.
ve yaşam alanları aynı olan küçük üretim alanlarıdır. Çalışanlar 5 Demir-çelik sanayisi gelişti. Bu durum ağır sanayinin
genel olarak usta, kalfa ve çırak şeklinde sınıflandırılmıştır. (silah üretimi) oluşmasına zemin hazırladı.
Manifaktür (İmalat): Fabrika sistemine geçişi ifade 5 Üretim aletleri değişerek modern bir hale getirildi.
eden kapitalist bir üretim tarzıdır. Makina kullanılarak 5 Tarımın modern aletlerle yapılması üretimin hızını ve
önemli miktarda mal üretim süreci olarak bilinen manifak- miktarını artırdı.
tür makineli sanayi ile atölye tipi üretim arasında bir köprü 5 Mekanik tohum ekme makinesinin icadı tarımda
görevi görerek fabrika sistemine geçişin ilk aşamasıdır. verimliliği artırdı.

OSMANLI DEVLETİ’NDE Sanayİleşme Çabaları

Q Osmanlı Devleti'nde sanayi üretimi devlet kontrolündeki loncalar aracılığıyla yürütülmekteydi. Üretim loncalarda el tezgahla-
rında yapılmaktaydı.
Q Lonca sistemi kapalı bir sistem olduğundan Osmanlı Devleti bu sistemin iç işleyişine fazla müdahale etmedi.
Q Avrupalı devletler imal ettikleri sanayi ürünlerini kapitülasyonlar sayesinde XVIII. yüzyıldan itibaren Osmanlı pazarına soktu.
Q Bu durum karşısında Osmanlı yönetimi yerli sanayicisini korumak için birtakım tedbirler almaya çalıştı.
Q Osmanlı Devleti'nde ilk sanayileşme adımları III. Selim ve II. Mahmut dönemlerinde atıldı.

Q III. Selim askeri alanda kılık-kıyafet, top-tüfek imalatı gerçekleştirirken, II. Mahmut Dönemi'nde savaş sanayisi geliştiril-
meye çalışıldı.

Osmanlı Devleti'nde Sanayiyi Güçlendirmeye Yönelik Tedbirler

Şirketleşme Hareketleri: 1850'de ilk adım olarak Demir Yolu Projelerinin Hayata Geçirilmesi: 1856'da
Boğaziçi vapur seferlerini yürütmek üzere Şirket-i Hayriye Anadolu'da ilk demir yolu hattı İzmir-Aydın ve İzmir-Turgutlu
kuruldu. (Manisa) arasında açıldı.
Sanayi Mekteplerinin Açılması: Sanayi kuruluşlarına
Sergi-i Umum-i Osmanlı'nın Açılması: 1863'te nitelikli işçi yetiştirmek amacıyla 1864'ten itibaren İstan-
İstanbul Sultanahmet'te tarım ve sanayi ürünlerinin tanıtıl- bul ve diğer bölgelerde erkekler ve kızlar için ayrı ayrı birçok
dığı ilk sergi açılmıştır. sanayi mektebi kuruldu.
Islah-ı Sanayi Komisyonu'nun Kurulması: Tanzi- Esnaf Şirketlerinin Kurulması: Batı sermayesi karşısında
mat Dönemi'nde kurulan bu komisyon, bugünkü ticaret sanayi rekabet gücünü arttırmak amacıyla esnaf şirketleri kuruldu.
odalarının ilk şekliydi. Dökümcüler Şirketi ve Demirciler Şirketi gibi birçok şirket açıldı.

118 Giriş Yayınları / 11. Sınıf Tarih