Page 6 - 10. SINIF TÜRK DİLİ ve EDEBİYATI DEFTERİM - GİRİŞ YAYINLARI

ÖZETİN ÖZETİ 1. ÜNİTE: GİRİŞ

EDEBİYATIN TARİH VE DİN İLE İLİŞKİSİ

Q Edebiyat; duygu, düşünce ve hayallerin dil aracılığıyla güzel, etkili ve belli bir şekil içerisinde anlatılması sanatıdır. Yani
edebiyat dile bağlı bir sanattır.
Q Edebiyat birçok disiplini içinde barındıran bir sanattır. Bu yönüyle kapsam alanı geniştir. Her edebiyat metninin, içinde
oluştuğu tarihi dönem ve o dönem içinde var olan dini hayat ile ilişkisi vardır.

Edebiyat - Tarih İlişkisi Din - Edebiyat İlişkisi

Q Her edebi metnin, içinde oluştuğu tarihi bir dönem vardır Q Dile bağlı bir sanat olan edebiyat, başlangıçta dini tören-
ve edebi metinlerin hepsinde bu tarihi dönemlerin izlerini lerde ortaya çıkmıştır. Toplumun en önemli kişileri olarak
GİRİŞ YAYINLARI
görmek mümkündür. adlandırılan din adamları (şamanlar), söyledikleri şiirlerle
sözlü kültüre, sanata ve edebiyata hayat vermişlerdir.
Q Bazı edebi metinler oluştuğu dönemin izlerini taşırken
bazıları da konusunu tamamen tarihi gerçeklerden alabi- Q Toplumsal hayatı ve kültürü etkileyen en önemli ögeler-
lir. Bu tür metinler tarihe ışık tutabilir. den olan din, edebiyat üzerinde de oldukça etkilidir. Dini
açıdan toplumda meydana gelen her türlü değişim sosyal
Q Edebiyat tarihten yararlandığı gibi tarih de edebiyattan hayatı etkilemekte ve bu, edebiyata da yansımaktadır.
yararlanır. Metinlerde tarihi olaylar yeniden yorumlanır.
Q Edebiyat ile din arasındaki ilişkiye İslamiyet’le birlikte
Q Tarih öncesi dönemleri aydınlatmada kaynak görevi gören
“destanlar, gazavatnameler, seyahatnamaler, sefaret- Türk kültüründe ve yaşamında meydana gelen değişimler
nameler, tezkireler” tarih araştırmalarında başvurulacak örnek gösterilebilir. İslamiyet’in kabulüyle birlikte dilde mey-
kaynaklardır. Örneğin bir edebi eser olan Evliya Çelebi’nin dana gelen değişim, edebi ürünlerde Arapça ve Farsça söz-
“Seyahatname”si tarihçiler için de önemli bir kaynaktır. cüklerin kullanılmasını da beraberinde getirmiştir.
Q Ayrıca Türk edebiyatı dönemlere ayrılırken göz önünde
Q Edebiyat ile tarih arasındaki ilişkinin bir başka yönü de
“edebiyat tarihi” alanında yapılan çalışmalardır. Edebiyat bulundurulan ölçütlerden biri de İslamiyet’in kabulüdür.
tarihi; edebiyatın geçmişini, eserleri, sanatçıları, sanat- İslamiyet’le birlikte edebiyatımızda “İslamiyet Etkisinde
çıların hangi toplumsal olaylardan etkilendiklerini inceler. Gelişen Türk Edebiyatı” adında yeni bir dönem başlamıştır.
Bu bakımdan edebiyat tarihi alanında yapılan çalışmalar, Q Edebiyat dinden etkilendiği gibi din de edebiyattan yarar-
tarih bilimine de kaynak teşkil eder. lanmıştır. Edebi ürünler vasıtasıyla din insanlara öğretil-
meye çalışılmış, bu şekilde dinin yayılma alanı genişlemiştir.

TÜRK EDEBİYATININ TARİHİ DÖNEMLERİ

İslamiyet Öncesi Türk Edebiyatı İslamiyet Etkisinde Gelişen Türk Batı Etkisinde Gelişen Türk
(5 - 11. yy.) Edebiyatı (11 - 19. yy.) Edebiyatı (1860 - ...)

5 Sözlü Edebiyat Dönemi 5 İlk İslami Ürünler (Geçiş Dönemi) 5 Tanzimat Edebiyatı (1860 - 1896)
(... - 8. yy.) (11 - 13. yy.)
5 Servetifünun Edebiyatı (1896 -
5 Yazılı Edebiyat Dönemi 5 Halk Edebiyatı (13 - 19. yy.) 1901)
(8 - 11. yy.) » Anonim Halk Edebiyatı 5 Fecriati Edebiyatı (1909 - 1911)
» Göktürk Dönemi » Dini-Tasavvufi Halk Edebiyatı 5 Milli Edebiyat (1911 - 1923)
» Uygur Dönemi
» Âşık Tarzı Halk Edebiyatı 5 Cumhuriyet Edebiyatı (1923 - ...)
5 Divan Edebiyatı (Klasik Edebiyat)
(13 - 19. yy.)

6 Giriş Yayınları / 10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı