Page 73 - 10-sinif-biyoloji-beceri-temelli

KONULAR

• KALITIMIN GENEL ESASLARI - II
• GENETİK VARYASYONLARIN BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİĞİ
AÇIKLAMADAKİ ROLÜ

KALITIMIN GENEL ESASLARI - II
DATA YAYINLARI
KONTROL ÇAPRAZLAMALARI (TEST ÇAPRAZLAMALARI)
● Canlının fenotipinde baskın özellik taşıyan bireyin genotipinin belirlenmesi için aynı karakterin homozigot
resesif birey ile çaprazlanmasıdır.
EŞ BASKINLIK (KODOMINANTLIK)
Bir karakteri oluşturan alel çiftleri bir araya geldiğinde her iki alelinde etkisini fenotipte göstermesine eş baskınlık
denir. Aleller arasında baskınlık ve çekiniklik söz konusu değildir. Bu duruma insanda MN ve AB kan grupları örnek
verilebilir.
Evlilik
SOYAĞAÇLARI Dişi Erkek
● Belirli bir özellik için bireyin aile geçmişi hakkında bilgi toplayıp
bu özelliğin gelecek kuşaklara geçişini bir ağaç halinde göste-
rilmesine soyağacı denir. Çocuklar
● Soyağacında dişiler , erkekler sembolü ile gösterilir. Dişi Erkek
Bireyler arasındaki yatay çizgi eşleri ( ), içi koyu renkle
işaretlenen ise ( ) izlenen özelliği taşıyan bireyi gösterir.
Kuşaklar alt alta, doğan çocuklar ise doğum sırasına göre
soldan sağa dizilir.
Ayrı yumurta ikizleri Tek yumurta ikizleri
ÇOK ALELLIK
● Bir türde aynı karakteri etkileyen gen sayısının ikiden fazla olması durumuna çok alellik denir.
n. (n+1)
● Çok alellikte genotip çeşidi sayısı formülüyle hesaplanır. n, alel sayısını gösterir.
2
● Fenotip çeşidi sayısı alel sayısı ile eş baskınlık sayısının toplamına eşittir.
KAN GRUPLARI
● İnsanda AB0 kan gruplarının belirlenmesinde üç Kan Grubu
alel bulunur. Alyuvar zarları üzerinde bulunan kan (Fenotip) Genotip Antijen Antikor
gruplarına ait proteinlere antijen denir. A ve B olmak
üzere iki antijen bulunur. A AA, A0 A Anti - B
● Kan grubunda bulunan antijenlere karşı akyuvarlar B BB, B0 B Anti - A
tarafından antikor üretilir. Anti A ve anti B olmak AB AB A ve B -
üzere iki tane antikor bulunur. Anti A ve
● Kan transferlerinde dikkat edilen bir diğer unsur Rh 0 00 - Anti B
faktörüdür. Rh antijeni taşıyan kan grubuna Rh +,
taşımayana ise Rh- denir. Rh+ RR, Rr Rh -
● A ve B kan grupları birbirine eş baskın; O kan gru- Rh- rr - Anti - D
buna ise baskındır. (A=B>0)
● Aynı antikorların veya antijenlerin bir araya gelmesi sonucunda alyuvarların birbirine yapışması ve iri tane-
cikli yapılar oluşturmasına çökelme (aglütinasyon) denir. Oluşan çökelmeler damar tıkanıklığına neden ola-
cağından ölümle sonuçlanır.

Rh uyuşmazlığı: Rh - anne ile Rh + babadan Rh + grubuna sahip fetüs oluştuğunda meydana gelir. Kan uyuş-
mazlığı sonucunda bebekte çeşitli rahatsızlıklar ya da ölüm meydana gelebilir.

71