Page 48 - 10-sinif-biyoloji-beceri-temelli

OLASILIK ILKELERI
1. Şansa bağlı olaylarda ilk denemede elde edilen sonuç diğer denemelerin sonucunu etkilemez. Bağımsız
olayların sonucu da bağımsızdır. Madeni para defalarca atılsa da tura gelme ihtimali ½' dir.
2. Şansa bağlı iki bağımsız olayın aynı anda gerçekleşme ihtimali ayrı ayrı olabilme ihtimallerinin çarpımına
1 1 1
eşittir. İki madeni paradan ikisinin de yazı gelme ihtimali x = 'tür.
2 2 4
● Gametlerin oluşma ihitmallerinde homozigot saf karakterlerde tek çeşit gamet oluşurken heterozigot
n
derecesi gamet çeşidi sayısını iki kat arttırır. n hibritlik derecesi olup 2 ile gamet çeşit sayısı hesaplanır.
MENDEL ILKELERI VE UYGULAMALARI
● Mendel bezelyeler üzerinde çalışarak kalıtımın temellerini oluşturmuştur.
● Mendel'in bezelye bitkisini tercih etmesinin nedenleri şunlardır; bezelyelerin çift eşeyli olması başka
DATA YAYINLARI
çiçekli bitkilerle tozlaşma yapmaması, belirgin özellikteki karakterlerin bulunması, kısa zamanda çok
sayıda bitki elde edilmesi, doğal yaşam ortamlarında kendileşmesiyle üremesidir.
● Mendel'in bezelyelerle yaptığı çalışmalarda kullandığı karakterler şunlardır:
Karakter Tohum Kabuk Kabuk Gövde Çiçek
Özellik Rengi Tohum Şekli Şekli Rengi Uzunluğu Çiçek Rengi Durumu
Sarı Düz Yassı Yeşil Uzun Mor Yanda
Baskın
Özellik
Çekinik Yeşil Buruşuk Kıvrık Sarı Kısa Beyaz Uçta
Özellik

● Kalıtımla ilgili Mendel'in bazı yasaları şunlardır:
‣ Mendel zıt özellikte iki saf dölü çaprazladığında F neslinin tamamının aynı fenotipte olduğunu
1
Benzerlik (izotip) Yasası ile açıklar.
‣ F neslinde aynı genotipte iki bezelye çaprazlandığında (kendileştirme) F nesli elde edilir. F 2
2
1
nesli ebeveynlerin fenotipinden farklı özellikte yavrular meydana gelir. Gametlere ebeveynlerde
bulunan alellerden yalnız biri aktarılır. Bu yasaya Ayrılma Yasası denir.
‣ Çaprazlama sonucu oluşan bireyler anne ve babadan kalıtsal özelliklerini belirleyen alellerden
birini alır. Hangi alelin hangi gamete veya bireye aktarımı bağımsızdır. Bu olaya Bağımsız Dağılım
Yasası denir.
Erkek bireylerin (Dd)
Punnet Karesi: Genetik çaprazlamaların sonuçlarını tahmin gametleri
etmede kullanılan diyagram yöntemidir. Punnet karesinde erkek D d
Dişi bireylerin (Dd) gametler D Yuvarlak Yuvarlak
ve dişi gametler dikey ve yatay sütunlara yazılır. DD Dd

dd
Dd
ALELLERIN GAMETLERE TAŞINMASI d Yuvarlak Buruşuk
Homozigot Alellerin Gametlere Taşınması Heterozigot mor çiçekli iki bezelye çaprazlandığında
homozigot mor çiçekli bezelye, heterozigot mor
Bir veya daha fazla karakter bakımından homozigot
çiçekli bezelye, homozigot beyaz çiçekli bezelye mey-
genotipli bireyler mayozla tek çeşit gamet oluşturur. dana gelir. Bu çaprazlama sonucunda fenotip çeşidi
2, fenotip oranı 3:1, genotip çeşidi 3, genotip oranı
Karakter sayısı gamet çeşitliliğini değiştirmez. DD
1:2:1 dir
aleli D gametini, dd aleli d gametini oluşturur. DIHIBRIT ÇAPRAZLAMA
Heterozigot Alellerin Gametlere Taşınması İki karakter bakımından heterozigot olan bireylerin
Karakter bakımından heterozigot genotipli bireyler çaprazlanmasına dihibrit çaprazlama denir.
mayozla birden fazla farklı gamet oluşturur. Gamet Heterozigot uzun boylu, mor çiçekli iki bezelye çap-
n
sayısı 2 formülüyle hesaplanır. n: heterozigot gen razlandığında 9/16 uzun boylu, mor çiçekli; 3/16 uzun
sayısını ifade eder. Dd aleli D ve d gametini oluşturur boylu, beyaz çiçekli; 3/16 kısa boylu, mor çiçekli; 1/16
kısa boylu, beyaz çiçekli bezelyeler meydana gelir. Bu
MONOHIBRIT ÇAPRAZLAMA
çaprazlama sonucunda fenotip çeşidi 4, fenotip oranı
Bir karakter bakımından heterozigot bireylerin çap- 9:3:3:1, genotip çeşidi 9, genotip oranı 1:2:1:2:4:2:1:2:1
razlanmasına denir. Tek özellik bakımından melez dir.
olan bireylere monohibrit bireyler denir. NOT: Genotip çeşidi 3 , fenotip çeşidi 2 ile he-
n
n
saplanır.

46