Page 6 - 10. SINIF FAVORİ COĞRAFYA DEFTERİM

ÖZETİN ÖZETİ Ünite 1: Doğal Sistemler

DÜNYA'NIN tektonİK OLUŞUMU

1. Yer Kabuğu (Litosfer - Taş Küre)

Q Yerin en üst katmanıdır. Kayaçlardan oluşmaktadır, bundan dolayı litosfer veya taş küre adı da verilir. Yoğunluğu diğer kat-
manlara göre azdır.
Ateş küre
Q Yer kabuğunun kalınlığı okyanus tabanlarında az, karalarda ise fazladır.
Dış çekirdek
Q Ortalama kalınlığı 35 km kadardır.
İç çekirdek
Q Sial (Silisyum ve alüminyum - granit kabuk) ve sima (silisyum ve magnez-
yum - bazaltik kabuk) olmak üzere ikiye ayrılır. Taş küre
Q Sial karaların altında kalın, okyanusların altına incedir. Sima ise karaların Su küre
altında ince, okyanusların altında kalındır. Hava küre

2. Manto (Pirosfer - Ateş Küre) 3. Çekirdek (Nife - Ağır Küre)

Q Alt ve üst manto olmak üzere ikiye ayrılır. Yer kabu- Q Dış ve iç çekirdek olmak üzere ikiye ayrılır. Yapısında
ğunun altından başlayıp yaklaşık 2900 km derinliğe daha çok demir ve nikel bulunduğu için nife adını almış-
uzanır.
tır.
Q Akışkan ve kızgın hâldedir. Yer küre hacminin yaklaşık Q Yüksek basınçtan dolayı iç çekirdekteki maddelerin katı
%84'lük kısmını oluşturur.
olduğu tahmin edilmektedir.
Q Yer kabuğunda meydana gelen tektonik kökenli olayla-
rın kaynağıdır. Q Yoğunluğu, sıcaklığı ve kalınlığı en fazla olan katmandır.

NOT

Q Yer kabuğundan derinlere inildikçe sıcaklık, yoğunluk, yer çekimi ve basınç artar. Derinlere inildikçe her 33 m'de sıcaklık 1°C
artar.

Levha Tektoniği

Q Yer kabuğunu oluşturan parçaların her birine levha denir. Mantodaki konveksiyonel akıntılar, yer kabuğundaki hareketlere
neden olur. Bu hareketlere tektonik hareketler denir.
Q Yer kabuğu hareketleriyle ilgili birçok teori bulunmaktadır. Bu teorilerin biri kıtaların kayması teorisidir.
Q Bu teoriyi savunan Alfred Wegener'e göre; kıtalar Paleozoik'in ikinci yarısında Pangea adı verilen tek bir parça hâlindeydi.

Q Sonradan birbirinden uzaklaştılar, kıtaları oluşturdular, kıtaların arasına su dolarak okyanus ve denizler ortaya çıktı.
Q A. Wegener'in Kıtaların Kayması Kuramı 1950 yılında geliştirilerek Levha Tektoniği Kuramı adını almıştır.
Q Bu teoriye göre levhaları hareket ettiren güç mantodan gelir. Çekirdeğin sıcaklığından dolayı manto içerisinde erimiş hâlde
bulunan maddelerde benzer bir hareket başlar. Konveksiyonel akımlar adı verilen bu hareketlerin etkisiyle levhalar hareket
eder.
Q Levha hareketleri; yaklaşma, uzaklaşma ya da yanal biçimdedir.
Q Okyanusun yoğunluğu fazla olduğu için kıtasal kabuğun altına dalar.

6 Markaj Yayınları / 10.Sınıf Coğrafya
MARKAJ YAYINLARI