Page 4 - 5. Sınıf Bursluluk Sınavı Konu Anlatımlı Data Yayınları

1. TEMA

DATA YAYINLARI

KELİMELERİN ANLAM ÖZELLİKLERİ z “Bu kadar dişli rakip karşısında performansını
merak ediyorduk.” cümlesinde “dişli” sözcüğü
z Kelimeler cümlede kullanım özelliklerine göre çeşitli mecaz anlamda kullanılmıştır. Çünkü “dişli” söz-
anlamlar kazanır. Bu anlamları şu şekilde sıralaya- cüğü bu cümlede aklımıza gelen ilk anlamıyla değil
biliriz: “güçlü, yenilmesi zor, sözünü geçiren” anlamlarında

kullanılmıştır.
Gerçek (Temel) Anlam ' Benim boş laflara karnım tok.
' Otel personeli bizi çok sıcak karşıladı.
z Gerçek anlam, bir kelimenin ilk anlamıdır. Yani bir
kelime söylendiğinde zihnimizde beliren ilk anlama ' Çok acı günler yaşamıştı ancak yine de gelecekten
gerçek ya da temel anlam diyoruz. umutluydu.

X ÖRNEK Terim Anlam
z “Çocukları yeni aldığı sobayı görünce çok sevinmiş- z Herhangi bir bilim, sanat ya da meslek dalıyla ilgili
lerdi.” cümlesinde “soba” sözcüğü gerçek anlamda kavramları karşılayan kelimelere terim, bu kelime-
kullanılmıştır. Çünkü “soba” sözcüğü hepimizin bil- lerin taşıdığı anlama da terim anlam denir. Terim
diği şekilde içinde yakılan ateşle ya da elektrik gibi anlamlı kelimelerin belirli bir alana özgü olduğunu
enerji güçleri yardımıyla dışına ısı yayan araç anla- unutmamalıyız. Ayrıca terim anlamlı kelimelerin
mında kullanılmıştır. mecaz ve yan anlamlı şekilleri yoktur. Terimler, ger-

z “Isırdığı elmanın tadı ağzında yayılırken kocaman çek anlam kapsamında kabul edilir.
gülümsedi.” cümlesinde tat sözcüğü gerçek anla-
mında kullanılmıştır. Çünkü “tat” sözcüğü ilk aklı- X ÖRNEK
mıza gelen şekilde cisimlerin dilimizde bıraktığı ' Bu şiir, hece ölçüsüyle yazılmış. (Edebiyat terimi)
duyum anlamında kullanılmıştır. ' Geometri dersinde tahtaya bir üçgen çizdi. (Geo-

' Gökkuşağının renkleri hepimizi büyülemişti. metri terimi)
' Elindeki kitabı kitaplığa bıraktı. ' Aldığı kurslar sayesinde notaları tam olarak öğren-
' Etrafı kaplayan duman gözlerini yaşartmıştı. mişti. (Müzik terimi)
' Atmosferde çeşitli hava olayları meydana gelir.
(Coğrafya terimi)
Mecaz Anlam
Yan Anlam
z Sözcüğün gerçek anlamından tamamen uzaklaşa-
rak kazandığı yepyeni anlama mecaz anlam denir. z Bir sözcüğün gerçek anlamından tamamen kopma-
Mecaz anlam kazanmış bir sözcüğün gerçek anla- dan kazandığı yeni anlamlara yan anlam denir. Yan
mıyla hiçbir anlam yakınlığının kalmadığını unutma- anlamda sözcük, gerçek anlamından farklıdır ancak
malıyız. tamamen uzaklaşmamıştır.

X ÖRNEK
X ÖRNEK z “Masaya yüklenince masanın ayağı kırılıverdi.” cüm-
z “Bu ince davranışıyla hepimizin sempatisini lesinde “ayak” kelimesi yan anlamda kullanılmıştır.
kazandı.” cümlesinde “ince” sözcüğü mecaz Çünkü ayak kelimesinin gerçek anlamı, bacakların
anlamda kullanılmıştır. Bu sözcüğün gerçek anlamı bilekten aşağısında bulunan ve yere basan bölü-
“dar ve kalınlığı az olan, kalın karşıtı”dır. Ancak bu müdür. Bu sözcük, örnek cümlede her ne kadar
cümlede ince sözcüğü gerçek anlamını tamamen bu anlamda kullanılmasa da bu anlama bağlı ola-
kaybedip “zarif, insanın sevgi ve sempatisini kaza- rak “masanın yerden yüksekte durmasını sağlayan
nan” anlamında kullanılmıştır. dayanaklardan her biri” anlamında kullanılmıştır.