Page 10 - 2025 Denetimli Serbestlik Müdür Yardımcısı Şef Konu Anlatımlı

İNSAN HAKLARI VE 3.

DEMOKRASİ ÜNİTE

DATA YAYINLARI
istemeye yetkili kılmasıdır. Hak kavramının ayrılmaz bir
A. İNSAN HAKLARI parçası da sorumluluktur. Kişilerin bir takım haklara
sahip olması bu hakların gerçekleşmesi için başka kişi-
İNSAN HAKLARI KAVRAMI lere ve devlete birtakım ödev ve sorumluluklar yükler.
İnsan hakları, insanın yalnızca insan olması nedeniyle Özgürlük Kavramı
sahip olduğu ve insanın tüm yönleriyle (fiziksel, biyo-
lojik, kişisel, kültürel vb.) değerini ve onurunu korumayı
amaçlayan evrensel ilke ve kurallar bütünüdür. Diğer
bir ifadeyle insanın dil, din, ırk, cinsiyet, sosyal statü,
yetenek gibi farklılıkları dikkate alınmaksızın, sırf insan
olduğu için doğuştan sahip olduğu haklardır.

İNSAN HAKLARININ TEMEL ÖZELLİKLERİ Özgürlük bir hukuk düzeni tarafından düzenlenen geniş
bir serbestlik alanını ifade eder. 1789 Fransız İhtilali
~ İnsan hakları, tüm insanların eşit bir biçimde sonsu- sonrası kabul edilen “Fransız İnsan ve Yurttaş Hakları
za kadar sahip oldukları haklardır.
Bildirgesi” özgürlüğü “başkasına zarar vermeden
~ İnsan hakları evrenseldir. Dünyanın neresinde olur- yapılan her şey” olarak tanımlamıştır.
sa olsun tüm insanlar için geçerlidir. İnsan bir ülke-
nin vatandaşı olduğu için değil, insanlık ailesinin bir Kişilerin sahip oldukları özgürlükler sınırsız olamaz.
parçası olduğu için bu haklara sahiptir. Kişinin kendine ve topluma zarar verme özgürlüğü
~ İnsan hakları, geri alınamaz ve bir başkasına dev- yoktur.
redilemez. İnsan olma durumu sona eremeyeceğine
göre insan hakları da ortadan kaldırılamaz. Hukuk Kavramı
~ İnsan hakları bölünemez haklardır. Hiç kimsenin hiç- Hukuk hak kelimesinin çoğuludur. Haklar anlamına gelir.
bir hakkı, hiçbir gerekçeyle elinden alınamaz. Hukuk bir devlette tüzel ya da gerçek kişilerin birbirle-
~ İnsan hakları birbirleriyle ilişkili ve birbirine bağlan- riyle ve devletle olan ilişkilerini adalete uygun olarak
tılıdır. İnsan hakları hep birlikte birbirini tamamlayan düzenler.
bir çerçeve oluşturur. Örneğin karar alma süreçle-
rine katılma hakkı, kendini ifade etme, örgütlenme, Eşitlik Kavramı
öğrenme ve yaşamın temel gereksinimlerini isteme
haklarıyla yakından ilişkilidir. Hukuki eşitlik; din, mezhep, etnik köken, asalet, servet,
makam vb. gözetilmeksizin kişilerin yasalar karşısında
~ İnsan hakları, insanın onuruyla yaşaması için gerek- eşit muamele görmesi demektir. Devlet organları ve
li tüm özellikleri ortaya koyar. Herhangi bir insanın idare makamları bütün işlemlerinde kanun önünde
hangi gerekçeyle olursa olsun insan haklarını çiğ- eşitlik ilkesine uygun olarak hareket etmek zorunda-
nemek, o kişiye insan değilmiş gibi davranmakla eş dırlar.” ifadeleriyle hukuki eşitliği anayasal güvenceye
değerdir. bağlamıştır.
~ İnsan haklarını talep eden herkes, aynı zamanda
birtakım sorumlulukları da kabul eder. Başka insan- Temel Haklar Kavramı
ların haklarına saygı gösterme ve hakları çiğnenen
insanları destekleme sorumluluklarını yerine getir- Temel haklar insanın doğuştan sahip olduğu, insanın
mesi gerekir. insanca yaşayabilmesi için gerekli olan haklardır.
Temel hak ve özgürlüklerin kötüye kullanılmaması
İNSAN HAKLARI İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR
kuralı, 1961 Anayasasında 1971 yılında yapılan deği-
şiklikle Anayasa hukukumuza girmiş ve 1982 Anayasası
Hak Kavramı ile de benimsenmiş bir kuraldır. Buna göre, Anayasada
Belli bir hukuk düzeni içerisinde, hukuk kurallarının kişi- yer alan hak ve özgürlüklerden hiç biri, Devletin bütünlü-
lere belli yönde davranmaya izin vermesi, belli şeyleri ğünü ve birliğini bozmak, Türkiye Cumhuriyetin varlığını