Page 17 - DİYANET İŞLERİ BAŞKANLIĞI DİN HİZMETLERİ SINIFI MURAKIP KONU ANLATIMLI - DATA YAYINLARI

4.
SÖZCÜKTE YAPI

BÖLÜM

Bir dilin sözcüklerinin yapısını (biçimini), sözcüklerdeki Ɖ Ağla/ağlıyor
kök - ek ilişkisini, türeme yollarını, çekim biçimlerini, bir- Ɖ de/diyen
leşme özelliklerini inceleyen dil bilgisi koluna biçim bil-
gisi denir. (sözcük kökünde ünlü daralması olmuştur.)
Türkçedeki sözcükler yapısı yönünden üç grupta ince- Ɖ Ayır/ayrıldı
DATA YAYINLARI
lenir: Ɖ sarı/sarardı
(sözcük kökünde ünlü düşmesi olmuştur.)
Basit Sözcükler Ɖ Çocuk/çocuğun

Kök durumunda olan, yapım eki almamış ya da birden Ɖ yut-/yudum
çok sözcüğün birleşmesinden oluşmamış sözcükler (sözcük kökünde ünsüz yumuşaması olmuştur.)
yapısı yönünden basittir. Çekim ekleri sözcüğün yapısını Ɖ Küçük/küçücük
etkilemez.
Ɖ yüksek/yükseldi
Ɖ barış, güzel, çok, çocuklar, babamız, okudum, geldi...
(sözcük kökünde ünsüz düşmesi olmuştur.)
Türemiş Sözcükler o Türkçede ekler daima köklerden sonra gelir.

Kök ya da gövdelerden yapım ekleriyle yeni kavramları Ɖ yaz-ar
karşılamak amacıyla türetilmiş sözcüklerdir.
Ɖ söyle-me-di-ler
Ɖ barışçı, güzellik, okul, konuştur-, anlat-, giyin-...
o Türkçede kökler sözcük türü yönünden iki
Birleşik Sözcükler grupta incelenir:
İki sözcüğün yeni bir kavramı karşılamak amacıyla bir-
leştirilmesinden oluşan sözcüklerdir. a) Ad ve ad soylu kökler:
Ɖ Beşiktaş, pazartesi, bilgisayar, biraz, yapabilir... Varlık, durum, nitelik, nicelik bildiren köklerdir.
Ɖ Kedi, ben, güzel, çok...
A. KÖK b) Eylem kökleri:

Bir sözcükte ek olan ögeler çıkarıldıktan sonra geriye İş, hareket, durum, oluş bildiren köklerdir.
kalan anlamlı en küçük birime denir.
Ɖ Oku-, git-, bil-....
Ɖ bil-gi-li
ŗ NOT
Ɖ bil-e-me-dik-ler-imiz
( Eylem kökleri -mak (-mek) eki alabilen köklerdir.
Eylem köklerinin bu adı alabildikleri kökten sonra
Türkçe Köklerin Özellikleri kısa çizgi (-) konularak gösterilir.
Doğadaki seslerin, doğal seslerin taklidiyle bulunan ve
o Türkçede köke ek getirildiğinde kökün “yansıma sözcük” diye adlandırılan sözcükleri de ad
yapısında genellikle değişiklik olmaz. Ancak soylu kök saymak gerekir. Çat-la-mak, gürül-tü...
kimi ad ve eylemlerde çekim ya da türetiliş
sırasında birtakım ses değişmeleri (ses o Günümüz Türkçesinde kimi kökler hem ad
olayları) görülür. hem de eylem kökü olarak kullanılabilecek

Ɖ Ben / bana özelliktedir. Anlamca da ilişki olan bu
Ɖ sen/sana özellikteki köklere ortak kök (kökteş sözcük)
denir.
(sözcük kökünde ünlü değişimi olmuştur.)
Ɖ barış, acı, eski sözcükleri birer ortak köktür.